OD TARİXLİ VƏTƏNİN OD NƏĞMƏLİ ÖVLADI.
ساکیبه علسگرووا
Doç.Dr. SAKİBƏ ƏLƏSGƏROVA
یومروقلاری دویونلنمیش
آذربایجان وطنیمدیر.
س. طاهر
آذربایجان دئموکراتیک پوئزییاسینین نماینده‌لریندن اولان س. طاهرین اثرلری ایله اوخوجولار ۲۰-جی عصرین ۵۰-جی ایللریندن تانیشدیر. کئچدیی آغیر حیات یولو بو و یا دیگر شکیلده یارادیجیلیغیندا عکس اولونوب. ۱۹۴۱-جی ایلده شوروی قوشونلارینین جنوبی آذربایجاندا یئرلشدیریلمه سی سهرابین عائله سینه ده اوغورلو اولور. سورگون حیاتیندان خلاص اولان عائله آیری-آیری شهرلرده ایش آختاریر. آخیردا تبریزده ایش قورورلار. تبریز موحیطی اونون دونیاگؤروشونه و فعالیتینه گوجلو تأثیر گؤستریر. اونون اوچون حیات ایستیقامتی آرتیق معینلشیر: میللی دئموکراتیک حرکاتا قوشولور. «۲۱ آذر» مئداللاری سیاهیسیندا اونون دا آدی وار. الینده سلاح فدایلرله برابر ووروشان گنج دئموکرات حربی و سیاسی قابیلیتینه گؤره آذربایجان دئموکرات پارتییاسی مرکزی کمیته سینده ایشه جلب ائدیلیر، پارتییا سیرالارینا قبول اولونور. گ.آذربایجان خالقینین مبارزه عزمی ایلک قله‌م تجروبه‌لریندن باشلایاراق، شاعرین شعرلرینده عکس اولونماغا باشلاییر. شوروی آذربایجانینا گله‌رک آلی تحصیل آلیر، فیلولوق کیمی فورمالاشیر، قزئت و ژورناللاردا امکداشلیق ائدیر، موسکوادا تحصیلینی آرتیریر. اؤمرونون یاشلی دؤورونه قدر ادبی فعالیتی ایله برابر اجتماعی-سیاسی فعالیتینی ده داوام ائتدیریر. اونون یارادیجیلیغیندا میللی-آزادلیق حرکاتی، وتنپرورلیک، خالقین موباریزه ازمی، شوروی خالقینین یاشاییشی، وطن حسرتی و س. آپاریجی مؤوضولاردیر. تبریزدن، عائله سیندن، دوغمالاریندان اوزاق اولماسی اونون حسرتینی داها دا آلوولاندیریر. وطن سؤزو ایشله‌دنده آغزیندا «دیلی یانان»، اونا سمت بارماق اوزاداندا «علی یانان»، دوشوننده قلبی یانان شاعرین کدری بؤیوک‌دور. وطنینده باخیمسیزلیقدان شهرلری کنده دؤنوب، آزادلیغینی، وار-دؤولتینی دوشمن الیندن آلیب، هئچ بیر شئی اؤز یئرینده دئییل. شاعرین اوریی یارالیدیر، دوشمنین آذریلری بیر خالق کیمی دانماسی اونا آغیر گلیر. «یاندیم-یاندیم» شعرینده بو یانغیسی قله‌مه آلینیب. آنا یوردو آغ آلوو ایچریسینده‌دیر.
سنی نیه تانیمادیم، تانییاندا
یاندیم-یاندیم.
داغ اورییم دنیز کیمی قاینایاندا،
یاندیم-یاندیم.
اودلارا قالانان وطنی و خالقی غضب ایچریسینده‌دیر. آهلار، ناله‌لر ارشه بولند اولوب، اوریی داغلانان خالقینا دؤزوم آرزولاییر. آرزولانان گونون گلجیینه اینانیر. شاعر اؤزو بو دهشتلره دؤزه بیلمه‌ییب، ائل-اوبادان اوزاقدا یانیر. شاعر وطنینین ۲ یئره پارچالانماسینی قبول ائتمیر. «داغ سینه سینده داغ اوریی قوشا-قوشا هاچالانان» شاعر اؤزونو و خالقینی داغا دیرماشیب سون مقامدا هر دفعه گئرییه سوروشن بیر موجادیلنین ایچریسینده تاپیر. عائله‌لر ده پارچالانیب. هانکسی عائله‌یه دقت یئتیرسن، شهید اولانی، زیندانا دوشنی، سورگونه گؤندریلنی وار. شخصی عائله سینین باشینا گلنلری تبریزده اولارکن یازدیغی «اؤلومدن بیر گون قاباق» آدلی شعرینده مفصل اولاراق تصویر ائتمیشدیر. شعرده موباریزه‌ده برکیمیش، حاق یولوندا شهید اولماق حاقینا صاحب بیر تورک قادینینین – شاعرین آناسینین نصیحتینی دینله‌مه‌لی اولوروق. آنا شهید اولماغی ان یوکسک شرف ساییر، اوندان سونرا وئریلنلر آلدادیجی اولاجاق: میلیونلاری آلچاقلارین قولتوغوندا یاشاماغا یوخ، شهیدلیک زیروه سینه حاضرلاییریق. چونکی دوشمن قانیچندیر، دوشونمه‌یه حاقین و واختین یوخدور. یا قلبه چالمالیسان، یا صاباح اعدام اولوناجاققسان. آنانین حیات یولداشی، اوچ اوغلو، ایکی قیزی حاق یولوندا شهید اولوب. خالقین یولوندا موباریزه‌یه چیخان بیرینین نامرد قاباغیندا آغلاییب عائله‌یه لکه وورماغا حاقی یوخدور. آنا او قدر دردلیدیر کی، بولودلارین، بولاقلارین گؤزویله آغلاسا بئله «اوریی بوشالمایاجاق». اودور کی، اؤولادینا گولله قاباغیندا کیپریک قیرپماماغی، اعدام دیریینده بوغازینا ساریلان ایپی اونو سیخان قونداغی، بئشیی کیمی قبول ائتمیی نصیحت ائدیر.
وطن سنی بله‌ییب‌دیر
بیل کی، اؤلوم آیاغیندا،
اؤلن کیمی، ایگید اوغلوم،
سن آنادان اولاجاققسان.
اصیل آنان
ابدیت قوجاغیندا.
سهراب طاهرین یارادیجیلیغیندا «موباریز آدام» اوبرازینین قیمتی بؤیوک‌دور. آزادلیق اوغروندا موباریزه آپارماق، بو یولدا وارلیغینی اورتایا قویماق اوجالیقدیر. موباریز آدام اوجا اولور، مغرور اولور. آپاردیغی موباریزه وطنه شؤهرت گتیریر. اونون اوچون قانلی مهبس دیوارلاری دا بیر یومروق کیمی بیرلشمه‌یه چاغیریر. اینقیلابلار دؤورونده شاعرلرین اؤلدورولمه سی س.طاهره داها آرتیق اذیت وئریر. اونلار خالقین اینله‌ین سسیدیر. اونلارین گولله‌لنمه سی خالقین بویونباغینین قیریلیب داغیلماسینا بنزییر. نغمه‌لر یاریمچیق قالیر. اونون تؤکولن قانی قیزاران شعرلریدیر. اوریی سیزلادان بیر بنزتمه وار. بئله بنزتمه آنجاق سهراب طاهره عایید اولا بیلر.
قانادی سحرین گؤزو ائله بیل،
گونشین گؤزونه قان سیزدی بلکه.
بیر ناکام شاعرین پیچیلتیلاری طبیعته یاییلیر. سهراب طاهرین یانغیسی میصراعلارا ائله چؤکوب کی، اونو شخصاً یاشامالی اولورسان. شاعرین یارالی شعرلرینین سیزیلتیلاری ائشیدیلیر. تکجه شاعر یوخ، میصراعلاری گولللنیب. خسروون، یوزبندینین یاریمچیق نغمه‌لرینی تاماملاییر س.طاهر. بونو شعرین قیزیل بندینین قیریلماسینا اوخشادیر. شاعر یاریمچیق بندلری دؤیوشه حاضرلاییرمیش کیمی نیزاما دوزور. ائله بیل قاپیدان قاییدان قوناقلاری گئری دؤنمک اوچون یولا گتیرمه‌یه چالیشیر. «شاعری اؤلدوردولر» شعرینده گئجه اؤلدرولن، آنجاق وطنینده گوندوزه چئوریلن شاعرلرین وطنده ابدیته چئوریلمه‌لری س.طاهر قله‌مینده اؤز عکسینی تاپیب.
شاعرین تبریزده یاشایارکن یازدیغی شعرلر قمله، کدرله، اؤلومله، یانغییلا «بزنیب». کاسیبین نیسگیلی، وارلینین خوش حیاتی، کاسیبین خیففتی، وارلینین زیافتی، یاناغی سولان کاسیب اوشاغینین حسرت‌لی باخیشی، نوغول ایچینده بؤیوین وارلی اوشاغینین بیگانه‌لیگی، کوچه‌ده بوینونو بورانلار، نیمچه‌ده یول‌چویا پای وئرنلر، زیندانلارین قارانلیغی و س. کیمی وار اولان مؤوضولار سهراب طاهر پوئزییاسینین هدفینده‌دیر. سهراب طاهر و اونون یاشیدلارینین طالعیینده سنگر، موباریزه، حبس، سورگون، زیندان دیوارلاری وار. زینداندا اولان بیر شاعرین ایلهام پریسی گلنده کاغیذی اولماسا دا زیندان دیوارلاری یازی ماساسینا چئوریلیر. «زیندان دیواریندا یازیلمیش شعر» آدلی اثرده خالقی دوشمن اسارتینده اولان شاعرین گله‌جک آرزولاری قله‌مه آلینیب. او، وطنینی داردا قویوب اؤلمک ایستمیر. ایندیکی حیاتیندا چارپیشدی، ایکینجی حیاتی اوچون ده پلانلاری وار: موباریز اولاجاق، آنا دیلینی مدافعه ائد‌جک، دیل حاقینی ایتیرنلری وطنیندن اوزاقلاشدیراجاق. اؤز ایلهامی ایله خیالن زیندانی داغیدان شاعر «قولونداکی زنجیرلری» قیریب. چونکی بو سرت دونیا داغیلماسا، آذربایجان آزادلیغا قوشولا بیلمز. «تبریزده» گؤیلرده بولود سئیرلیب. چونکی بولودلار اورکلره، دردلیلرین گؤزلرینه چؤکوب. ساکیت دونیانین دالغالارینین غضبی قورخودوردو اینسانلاری. ایندی بو غضب فدایلرین بیلکلرینه، شهرلرین اوزرلرینه کؤچوب. تبریزه دوشن ساوالانین کؤلگه سی قورخا-قورخا گئری چکیلیر. سهراب طاهر بو شعرینده گؤزل تبریزینی غضب‌لی شهره دؤندرنلره نیفرتینی عکس ائتدیریب. شهرده حیات‌دان قصاص، اؤلومدن اینتیقام آلانلارین سایی چوخالیب. اون یاشلی اوشاق ۵۰ یاشلی کیشی قدر درد داشیییر، قیشین اوغلان چاغیندا بوینونون شرفینی ساتان قوجا دونیایا میدان اوخوویور. اینسانلار زامانلا آیاقلاشا بیلمیر. ساعتی اووجوندا اولان تبریزده اریگیر زامان. گرکسیز آخان سانییه‌لر گیزلی اؤلوملری، فاجعه‌لری گئرچکلشدیریر.
شهر قاراقاباق اولوب‌دور دئین،
باخاندا واهیمه باسیر آدامی.
بلکه ده یایینسین دئیه پلیس‌دن
گؤزله دانیشماغی اؤیرنیر هامی.
شاعر ماراق‌لی بیر تصویر یارادیر: دوکانلاردا ویترینه قویولان مانیکئن خانیملار تبریزلیلره گولوش اؤیره‌دیر. آنجاق تبریزلینین قیاص آدلی اؤز گولوشو وار. محکمه‌لرده، زیندانلاردا اینسانلارا عذاب وئرن آغالارا قارشی یؤنلیب بو قصاص گولوشو. توی-دویونله یاسین بیر-بیرینه قاریشدیغی بیر زاماندا اؤز شعرلریله خالقینا دستک اولان سهراب طاهر آنلاری ساییر، صاباحی گؤزلییر – اومیدلری گؤیرده‌جک بیر صاباحی. ائله صاباحی کی، او صاباحین یوللاریندا تیکان، دومانلی گونلر اولماسین. شاعرین آناسینین دردلنه-دردلنه اوغورلو یول آرزولاماسی اصلینده اؤزونون «یارالی» حیاتینین خرونولوگییاسینی ورقله‌مه سیدیر. آنانین گنجلیگی سؤنوب، اوغلانلاری شهید اولوب، اومیدی شاعر اوغلونادیر، او دا قوربته گئدیر. بیر جئیران تک دوزوندن آیری دوشن آنا اؤولادینین وطنیندن، گؤزوندن آیری دوشمه سینه دؤزمور. علاجی یوخدور، بیرجه اونا گوجو چاتیر کی، اوغلونا اؤیود، نصیحت وئرسین، اوغورلار آرزولاسین: باری ائله یاشا کی، گنجلیین اللرده تالان اولماسین. آنانی سارسیدان قوربت یارالاری «اولماسین» شعرینده پوئتیک شکیلده قله‌مه آلینیب. دوغمالارین هیجرانی اولماسا، قوربتین درد-قمی ده بیر قدر آزالار.
من ده آیری دوشدوم اؤز وطنیمدن،
گول اکدیم،
بیتمه‌دی گول چمنیمده.
بالام یولا دوشور،
گئدیر منیم ده،
قوربت‌ده گونلری توران اولماسین.
تبریزده یاشایارکن شاعره ق. آذربایجان، باکی بیر آیری جور گؤرسنیر. دیلی بیر قارداشینا موغایات اولماغی اورییندن کئچیریر. جنوبلا شیمال آراسیندا یورغون آتا دؤنن آراز آرتیق اوشویور. شاعر اونو نه قدر اومید یورغانینا بوروسه ده ایللرین آغیرلیغی اؤز ایشینی گؤروب. شاعر آرازا کؤرپو اولماق ایستییر، اونا نغمه یازیر. هردن یالواریر، هردن حددت‌لنیر و بو حسرینی «کؤرپو طالعییم» شعرینده «آرزومون گؤزلری حسرتله دولوب» دئیه‌رک اوریینی بوشالتماغا چالیشیر. بؤیوک شاعریمیز جابیر نووروز یازیر: «... یوکسک آمال آزادلیق عشقی اونون یارادیجیلیغینی موباریزه ایله سیلاهلاندیرمیشدیر. محض بونا گؤره ده اونون یارادیجیلیغی بیر طرف‌دن غضب‌لی، بیر طرف‌دن کؤورک، بیر گؤزو ایله آغلایان، او بیری گؤزو ایله گولن، بیر سترینده ووروشا آتیلان، او بیری سطرینده فریاد قوپاران، بیر نغمه سینده گله‌جه‌یه، ایناما، اومیده چاغیران، او بیری نغمه سینده حسرت تشنه سی اولان یارادیجیلیقدیر». «ایکی طالعییم» شعرینده اوخویوروق:
قایغیم ایکیلیدیر، ایمضام ایکیلی،
ایکی پایتاختیم وار، یولو ایکیلی.
ایکیلی عمرومو یاشاماق اوچون،
سینه‌مین اوستوندن بیر یول چکیلیب.
بو یول هارا گئدیر بئله؟ شاعر «آنام وطن» شعرینده بو سوالا جاواب آختاریر. بو یول شاعرین باجی آدلاندیردیغی قوربته ق. آذربایجانا گئدیر. «آنام وطن، باجیم قوربت» دئین شاعر اؤزونو بورادا قریب سانمیر. هردن «من دوغمایام، یوخسا قوناق» دئیه‌رک ده دوشونجه‌یه دالیر. آنجاق جاواب آیدیندیر. اونون ایکی یوردو، ایکی یولو وار، ایکی گؤزو، ایکی قولو وار. شاعر ایستییر کی، گؤز یاشینا هئچ کس یانماسین. اونون آغلاماسی یانیندا آتا-آناسی اولان اوشاغین ارکؤیونلوک‌دن گؤز یاشی تؤکمه سینه بنزییر. اونون وطنی گؤز یاشینا چئوریلیب قم‌لی گؤزلرینه دولوب. وطنی دوشمن اوچون دویونلو یومروق، غضب‌لی باخیشدیر. وطن کلمه سی آرزویلا، حسرتله، کدرله، نیسگیلله آنیلیر. آنجاق جنوب‌لو موجاهیدلرین، فدایلرین، شاعرلرین، یازیچیلارین، پوبلیسیستلرین «وطن» دئمسیله دیل-دوداق یانیر، وطن آغیزدا آلوولانیر. هئچ کسین وطنی جنوب‌لولارین وطنی قدر یارا آلماییب. «وطن» شعرینده شاعر قوربت‌ده دوستلارینین گولوشونده آختاریر دوغما یوردونو. بو کلمنین دئییلیشینی بیر هیمن کیمی قبول ائدیر.
من وطن دئییرم، دینیر آرزولار،
آیاغا قالخیرام وطن دئینده!
آخی کؤرپه‌لیک‌دن بو شانلی دیار
دؤیوش هیمنی کیمی یاشاییر منده!
دوشمن وطن اوغوللارینی پرن-پرن سالیب. ایرانین موختلیف اراضیلرینه سورگون اولونان، باشقا اؤلکه‌لره موهاجیرت ائد‌ن تورک اوغلوللاری «من اود اوغلو آذرییم» دئمک‌دن چکینمه‌ییب. شاعر اوزاق اؤلکه‌لردن گلن قوشلارین وطنینده مسکن سالماسینی قیسقانجلیقلا قارشیلاییر. اونا اؤز دوغما وطنینده اوزاق گله‌جک‌ده اولسا بئله پای وئره‌جکلرینه اینانیر: یاشاماق کیمی. ایندی سینه سی آل قان ایله لکلنمیش تورپاغی اونا چوخ گؤرورلر. خالق گاه بو، گاه دیگر شاهین نؤکرینه چئوریلیر. خالقی فارسلارین ایچریسینده اریتمه‌یه چالیشیرلار. آنجاق بونو باجارمایاجاقلار.
من اود گؤزلو
من اود اوغلو آذرییم!
آذربایجان اؤولادییام!
یاراسیندان قان سوزولن،
آرزوسوندان آلوو قوپان
بیر تورپاغین اؤز آدییام
اؤز اودویام.
شاعری آناسی آلوو پوسکورن بیر اؤلکنین تورپاغیندا، دؤیوشلرین اورتاسیندا دونیایا گتیریب. آرازین سویو ایله یویوندوروب. خالقین غضبی، موباریزه روحو، دؤیوش و گولش عادتی شاعرین قانینا کئچیب. اونون وطنینده اؤلن قهر‌مانلار یئنیدن دوغولور. اولی و آخیری اود اولان تورک اوغلو یاراسیندان قان سوزولن بیر تورپاغین آدینی داشیییر. وطنینده کوروغلونون قیلینجینین پاریلتیسی، فوضولینین، خطایینین شیرین سؤزو، قوللاریندا بابکین، مزده‌کیلرین گوجو وار. گاه مغلوب اولموش، گاه قالیب گلمیش آزادلیق اوجاغینین اؤولادیدیر. اونو وطنیندن قووسالار دا، بیلیر کی، انقیلاب یاشایاجاق. تبریز و تهران دایما صاباحکی غلبسیله بوگونکو مغلوبیتینی حده‌له‌ییب.
قووون منی بو وطندن،
زیندانلار دا آلا بیلمز
اینقیلابی، گوجو مندن!
سورولسم ده آپاریرام
اینقیلابی اؤزومله من!
«پیشورینین هیکلی قارشیسیندا» دایاناراق دوشونجه‌لره دالان سهراب طاهر اونلار ایله بیزی قارداش آدلاندیران، خاریجی ایمپئریالیستلره لعنت یاغدیران اینقیلاب رهبرینین شانینه خوش سؤزلر دئییر. شاعر داش کورسویه چیخاراق خیابانینین یاریمچیق قالمیش نیطقینی تاماملایان، بوتون ایران خالقلارینین آزادلیغی اوچون وطنی آذربایجانی سنگره چئویرن، یازیچیلیقلا برابر سیاسی لیدئر کیمی ده فورمالاشان، هامی اوچون اومید یئری اولان بیر فیرقه یارادان س.ج.پیشورینی تبریزده شاخان بیر ایلدیریم آدلاندیریر. سویویاراق قرانیت هیکله چئوریلمیش بو ایلدیریم آردینجا بؤیوک بیر نسلی آپاردی. آنجاق سهراب طاهر پیشورینین بیر ایلده چوخ ایللرینین یورغونونا چئوریلمیش آیاقلارینین حاضرلانماماسینا تأسف‌لنیر. بیر ایلده چوخ ایللری یوروموش بو آیاقلار قیزیلدان تؤکولوب هیکله چئوریلمه‌یه لاییقدیر. پیشورینین شانلی دوروشو شاعرین دقتینی چکیر. او امیندیر کی، قبر اوسته گلنلر اونون کئچمیشینه باش اییر. گونشه تای اولان بیر فیرقه نین قوروجوسو خالقین یئرده‌کی گونشیدیر. شاعری دوشونجه‌لردن تاریخین یادداشی اویادیر. «تاریخ قالیر» شعرینده کوچه‌لرده، خیابانلاردا پولیسله ووروشدوغو زامانی خاتیرلاییر. الی و گؤزو قانلی ایبلیسله ووروشدوقدان سونرقا «آیاقدا قالماق» هر کسه نسیب اولمور. شاعر یارالی پلنگ کیمی قصاص آلماق ایستییر. زیندانلاردا، سورگونلرده دامغالانمیش، اؤز قانیندا اوزدورولن ایگیدلری خاتیرلاییر. قوللارینداکی زنجیرلر گؤز یاشیندان، قاندان پاسلانیب. شاعر صاباحکی عائله‌لرین بو گونو اونودوب خوش حیات یاشاماسی آرزوسوندادیر. شاعر گله‌جه‌یه اینانیر و اونا دوغرو گئدیر. آنجاق قان یادداشی اونودولمور، تاریخلرده قالیر.
من گئدیرم ایر‌لییه!
سیفتیمه گونش دوغور،
اولدوز-اولدوز ایشیق سالیر!
آرخامداسا، سینه سینه
قان چیلنمیش، اود النمیش
تاریخ قالیر!
تاریخ قالیر!
شاعرین خالقینین قانینی سورانلارین شکلینی بئله گؤرمه‌یه گوجو یوخدور. بو حیات و ویجدان اوغرولاری حاقلاری اولمایان تورپاقدا مسکن سالیبلار. خالقیمیزی کیچیک حساب ائد‌نلر دوشونملیدیرلر کی، بیزیم تاریخیمیز اونلاردان بؤیوک‌دور. فدایلریمیزین شانی، ووقاری دونیا ایله بیردیر. دوشمن گوج اؤلچور، اؤزونه طرفداش تاپیر، ویجدان، شرف اؤلچقسه، اودوزاجاغینی بیلیر. جنوب‌لولارین یاشادیغی تورپاق دده‌دن، بابادان، تا زردوشت‌دن قالما تورپاقدیر. بابکلر دوغان بو تورپاغین اؤلوم زوناسینا چئوریلمه سی شاعری دهشته گتیریر. شاعر اینانیر کی، تورپاقدان گوج آلان اؤولادلاریمیز تورپاغا یئنیدن گوج وئره‌جک‌دیر. شاعر اؤزونو وطنی تبریزه مین یول قوربان وئریر. اونون وطنی ان قدیم و نادیر اینجی کیمی قورونمالیدیر. خیلقتی حیله‌دن یوغرولموش، یولداشی دایما قاتیللر، جانیلر اولموش دوشمن اوچون گله‌جک یوخدور. خالقا توشلادیغی راکئتلر اونون باشداشینا چئوریله‌جک. «ال ساخلا» شعرینین اساس مضمونو دا ائله بوندان عبارت‌دیر:
گوجو یوخ، ویجدانی، شرفی اؤلچون،
اوندا زور گله‌جک بو میللت یقین!
سن بیر گون عمرونو اوزاتماق اوچون
بیر خالقی اؤلومه وئرمک ایستدین!
تبریزین گئن سینه سینده هئچ کسه محل قویمادان گزن دوشمن تورپاغین حددتینی سئزمیر. بوتون اؤلکه نی تالایان بو نامرد هر شئیی خانین خزینه سینه آپاریب، اگر ایستییرسه، وطنیمیزی بو خزینه نین ایچریسینده تاپار. آذربایجان تورپاقلارینی گزدیکجه آیاق یئرلرینده قان ایزی قالیر. «تبریزین سون حکمو» دوشمندن قصاص آلماقدیر. یوردوموزو تالان ائدیب قازانجیندان خانیملارینین بارماقلارینی داش-قاشلا دولدوران، ثروتیمیزی جیبلرینه آخیدان، ائلین دؤولتینه صاحب چیخان، شاعری یوخوسوز قویان دوشمن گلجییندن بیخبردیر. گزدیی بو ائلده اؤلدورولموش فدای بالالاری، نیکنامین اوغلو، ایگید فیرودینین دوغما آناسی و س. یاشاییر، اؤج آلماق اوستونده کؤکلنیر. ایشسیز قوجا فهله ده، قیش روزیسینی مجبورن اؤز اللریله ساتان کندلی ده، اوریی دویون-دویون اولان مکتب‌لی ده قصاصا حاضرلاشیر. یاراسی آلوولو، قانلی تورپاغین اوستونده گزمک‌دن قورخمالیدیر دوشمن. تبریزه آیاق باسمامالیدیر. وطن دوشمن آیاغی دینده اینلییر. بو جنابلار تورپاغی یئنه اؤلچمه‌یه گلیبلر. گؤره سن ایندی کیمه ساتاجاقلار؟ تبریزین اونلارین بؤیوکلرینه سون سؤزو وار:
منه اؤیوت وئرمه، گؤزومدن ایتیل!
تبریزین سون حکمو هله سوندادیر.
قاییت، سن آغانا بیر خبر یئتیر،
«تبریز یئنی عصیان قارشیسیندادیر!»
سهراب طاهرین بوتون حیاتی وطنین آزادلیغی اوغروندا موباریزه‌یه حصر اولونوب. ۱۹۷۲-جی ایلده نشر اولونموش «بوردان بیر آتلی کئچدی» کیتابینین موقددیمه سینده اوخویوروق: «شاعرین یارادیجیلیغیندا ... شرق خالقلارینین میللی-آزادلیق حرکاتی، ایشیق‌لی گله‌جک اوغروندا آردیجیل موباریزه سی اساس یئر توتور» شاعر «جاواب وئرسین تاریخ منه» شعرینده وطنینین اوچ اینقیلاب دؤورونده آلدیغی یارالاری یادا سالیر، غضب‌لنیر. شاعر آرزولارین کؤلگه سینده وطنه اوزانان قارا الین بیلییندن توتور، آت بئلینده تانکا، توپا سینه گریر، اینسانلیغین اوجباتیندان محبوس اولموشلاری چاغیریر. ۱۹۴۶-جی ایلده ووروشا بیلمه‌دی، چونکی موهاجیر حیاتی یاشامالی اولدو. آنجاق سونراکی ایللرده بونون اوزینی آرتیقلاماسی ایله چیخدی. یارادیجیلیغینی موباریزه میدانینا چئویردی. ایندی ایسه تاریخدن حسابات ایستییر. آزادلیق اوغروندا سایسیز-حسابقسیز اینسان اؤلدورولدو. بس قوربانی اولدوغو آزادلیغی هانی؟ خیابانا چیخان شاعر موستشارین یاشادیغی سارایلاری، هتئللری گؤرور و دوشمنین آغزی قانلا کؤپوکلنن قارا قانونلارینا نیفرت یاغدیریر. نفتیمیزه شریک چیخان موشتشارلاری گؤرنده شاعر کیرپییندن دارا چکیلیر. اونون دیلینه قاداغا قویان دوشمن داغ باسیر، شاعرین دیلی یانیر. گؤز گؤره-گؤره تورپاقلاریمیزی اؤز پولوموزلا آلیب-ساتیر، ائویمیزین، عمروموزون ایشیغینی اوغورلاییر، جماعت چیراق یاندیریر. شاعرین ایستدیی تک بو حاقلارین تاپسانماسی دئییل. او ایستییر کی، قد‌ملری تورپاق اوست‌ده آزاد اولسون، اؤز دیلینده دانیشقسین، نغمه اوخوسون، آزادلیغی یاشاماغا ایختیاری اولسون. بؤیوک خالقا خیردا-خیردا حؤرمتلری لاییق بیلمیر. شاعر اؤز الیله ایتیردیی آزادلیغی چاغیریر. اونون خالقینا آزادلیق هئچ واخت باغیشلانماییب، آزادلیغی وئرمیرلر، لاییق اولان اونو قازانیر. جنوب‌لولار قارنینین چؤریینی سلاحا دییشیر. شاعر سلاحینین گوله سینی گؤزلرینین گیله سیندن دولدوروب. دلیک-دئشیک بایراغی باشی اوست‌ده قالدیریب. آرتیق تاریخدن «آزادلیغیم هانی» دئیه سوروشمور. ساده‌جه اولو تاریخین اونون وطنینی تانیماسینی ایستییر. بوردا آغیر بیر اوزلشمه وار. تبریزین کوچه‌لرینده ساکیت آددیملایان هر بیر کسین گؤرونوشو داخیلی عالمی ایله تضاد ایچریسینده‌دیر. او اینسانلار دا شاعر کیمی حاق یولوندا گولللنمیی گؤزه آلیب. هامی اویانیب، حاقینی تانیییر. اونو سسله‌مه‌یه آز قالیب.
بو یوروشون، بو هوجومون
آدی بیل کی، «سونونجو»دور،
کیم ووروشور، جوشوب یانیر،
کیم ووروشور، کیم اینانیر
گله‌جک ده اونونکودور!
شاعر اود پالتارلی، اود نغمه‌لی، اود تاریخلی وطنینه، اونون ساده، اما موباریز اینسانلارینا گوونیر. بعضا ده بیر نیگارانلیق چؤکور قلبینه. گونشین رنگینین دییشیکلیینده بئله معنا آختاریر. گونش چوخ سارالیب، بولودلار دا دولوب، هم ده قارالیب. «نیگارانام» دئین شاعر دوشونجه‌یه دالیر: گؤره سن بو سحر کیم گولللنیب؟ کیم کیمدن اینتیقام آلیب؟ شاختالی گئجه‌ده هانسی ایمکانسیز چؤلده قالیب؟ پریشان بیر حالدا سحرین آچیلماسینا شاهیدلیک ائدیر وطنیندن نیگاران، نیسگیل‌لی شاعر. آتاسی آزادلیق موجاهیدی ایدی، اؤزو ده اینقیلابا قوشولدو، اما آخیرا قدر تبریزده قالماغا قویمادیلار. گوناه اؤزونده اولماسا بئله بوتون عمرو بویو بونون عذابینی چک‌دی. هله طلبه اولارکن ووروشماغین دادینی بیلمیشدی. خوسروو روزبه ین شکلی جیبیندن چیخدیغینا گؤره محکمه قاباغیندا دورموشدو. همین گون حقیقت سوسوردو، عدالت اتهام اولونوردو. ایریلیک دوزلوک‌دن اینتیقام آلیردی. جنوب‌داکی «آزاد» یاشاماق آدلاندیریلان حیات محبس‌دن آغیردیر. اینقیلاب‌دان سونراکی ایللرده یاشایانلار، موبارزه‌لرینی موختلیف یوللارلا داوام ائتدیرنلر «صاباحین بو گونه سلامییام من» دئییر. شاعر همین نسلی آزاد دؤورانین، آتادان سونرا یاشانان اؤمرون و دؤیوشن تاریخین داوامی حساب ائدیر. وطن یولوندا قوربان گئدنلر، بیر عؤمور زیندان حیاتی یاشایانلار امین اولسون کی، وطنه آزادلیق گتیره‌جک ایگیدلر صاباح‌دان بو گونه سلام گؤندریر.
من ائله اودام کی،
یاندیم، سؤنمره‌م.
دوردوغوم زیروه‌دن بیر ده ائنمره‌م.
بؤیوک ستارخانین داوامییام من،
صاباحین بو گونه
سلامییام من.