علیرضا ذیحق دن اوچ حکایه
قان بایرامی
حکایه
دئییردیلر جشن دی و دونوب کیریمیش ال آیاغیمیز جان تا پمیشدی . خالقین های کویی و شن لی یی کی قالابالیق بیر دوروم دا قاوال و دونبَک له اودآلاوین دؤوره سینده یاللی گئدیب اویناییر دیلار ، جیریق باشماق لاریمیزی و داغیلمیش کؤهنه پالتارلاریمیزی یادیمیزدان چیخارتمیشدی . بیزلر کی درین فلاکت لرین اوشاقی ایدیق مین لر جوت یون جوراب توخوساق دا اونلارین بیرینی گئیه نمیردیک . آلاولار کی آغاجلار بویوجا اوجالیردیلار ایستی لری نن بیزیم بدنیمیزی و جانیمیزی قیزدیریردیلار . حتتا او آلاولار اوستوندن کی بیزه بوی وئریردیلر آتلانارکن کئفیمزه کئف چیخان یوخ ایدی . او زامانلار منیم یئددی یاشیم وار ایدی و رادیونون گلن اوجا سسیندن کی شهرین مرکزی اولان چارراهیندا یاییلیردی هئچ نه قانمیردیم . تکجه او ماهنی و موزیک لره قولاق آسیردیم کی آدام ایستیردی اونلارلا اویناسین و بیربیری نین باش گؤزون دن آتلانسین . آمما منی اوزه ن بیر حسرت ایدی کی ائویمیزده کیتاب کی هئچ حتتا بیر ورق کاغاذ دا یوخ ایدی کی گتیریب آتام بو آلاولارین ایچینه . آمما او اوشاق لار کی ائولری دره نین یو خاریسیندایدی ، هره بیر قوجاق دولو کیتاب لا گلیب اونلاری سایفا – سایفا جیریب اودلارین ایچینه آتاراق آلاولانیردیلار .اوشاقلارین بیر ینه یاخین گئدیب کیتاب ایسته یه رک اودا منی اوزمه دی . بیر بوجاغا گئدیب ایستیردیم کیتابی جیریق ویریق ائده م کی گؤزوم توخوندو بیر گؤیرچی نین عکسینه و حئییفیم گلدی او قوش اود آلاو ایچره کاباب آلا. اوغورلوقجا کیتابی کؤینه ییم آلتیندا گیزله دیب ائله قاچدیم کی ائوه یئتیره نه جان نئچه یول قارلارین اوستونده زویوب یئره دَیدیم . اللریم سویوق دان دوناراق بیر پارچا بوز اولموشولار .
بیزیم هئچ واخت اوتاغیمیز ایستی دئییل دی.. تکجه گئجه لر ائده بیلیردیک قیزارمیش کؤمورلری مانقالا قویوب اوستونو کول لر ایله چولقالایییب قویاق کورسونون آلتینا کی سحره جان دونمویاق . کورسونون یورقانینی چکدیم باشیما کی بیر آزجا دا اولسا جانیم قیزا . بارماقلاریم کئی دن کی چیخدی باشلادیم کیتابی ورق له مه یه و من کی قره قوره یازی لاردان رادیودان ائشیدیله ن سس لر کیمی باش چیخارتمیردیم ، شکیل لری گؤرجک تعججوبه دالدیم . او آداملارین عکیزلرینی گؤروردو کی که کوچه بازاردا اونلاری هئچ گؤرمه میشدیم . هابئله گؤرمه دی ییم حئیوانلارین عکیزلرین دن ذوق آلیردیم . من کیتابی بیر تنیکه قوطو دا کی ایچی دولو یارمایدی گیزلت دیم و یئنه چیخدیم ائشی یه کی اوشاقلارا قاریشیب کیتابلارین آلاولارینان قیزیشام بؤیوک لرین آغزیندان هیتلر ، استالین ، و پیشه وری کلمه لری دوشموردی و دال بادال اوفایتون لاردا سوز گئدیردی کی قرار ایدی
آلاولارین ایچیندن کئچه لر . چوخلاری چیخیردی داملارا و منده اونلارا قاریشیب چیخدیم یوخاری وماغازا لارین دامیندا ایدی کی گؤردوم ، بیزیم محله میز شهردن نه قَدَر دئسه ن چوخورلوقدادیر .
هامی هورا چکیردی و یاشاسین شاه باغیراراق فایتونلارا منتظیر ایدیلر .
فایتونلارا ایکی آت باغلاییب نه گوجلری وار چاپیردیلار و جماعت شن لیک قوپاریب ، او آداملاری گؤستریردیلر که اللری کندیری نن فایتونلارین دالینا باغلانمیشدی و موردار ات کیمی یئرده سوروتده نیردیلر . قارلار و خییابانلارا دؤشه نمیش داشلار اونلارین قانی نان قیرمیزی رنگه چؤنوردولر . آتلار آلاولاری گؤرجک دالی قاییداراق وار گوجونن شاللاق یئییردیلر و اودآلاو لار ایچیندن کئچیردیلر . فایتونلار اوزاقلاشارکن یئرده سوروتده نن آداملارین ساچلاری آلوولانیردی .
آداملار فایتونلاری ساییب دئییردیلر : " ییرمی بیرد نه ایدیلر و بیر آتلی داشقادا داللاریجا . "
خالقین رقصی و چالیب اویناماسی بوز کسمیش قانلارین اوستونده دوام ائدیردی کی منیم اوره ییم بولاندی . سویوق دان تیتره ییب دوردوغوم یئرده زویوردوم کی یاشیل گؤزلو بیر کیشی ، کوتونو اَی نین دن چیخاریب سالدی منیم چیی نیمه . سونرا منی دالینا آلیب دامین پیلله لریندن منی آشاغی یئندیردی . سوروشدو : " ائویز هاردادی ؟" منیم کی دیل دوداغیم سویوقدان کیریمیشدی تکجه بونو دئیه بیلدیم کی دباغ خانا چوخورونون اوشاقلاریندانام . سونرا گؤزلریم قره لیب داها هئچ نه بیلمه دیم .
آنام سونرالار دئییردی : " یئددی گون تامام دمیرچی لرین کوره خاناسی کیمی جانین داغ ایدی و هر گون اوکیشی سندن خبر توتوردی . آخیردفعه ده کی گلدی بیر اوووج پول وئردی کی قیشین سویوغوندا اودون و یئمک آلیب گون کئچیرده ک . خرج ائتدیک دن سونرا دا الی میزده بیر شئی قا لدی کی آتان گئدیب سیار ساتیجی لیق لا مشغول اولدی وگونده لیک روزی میزیچیخارتدی . تکجه اونا بیر سؤز وئردیم اودا او کی سنی مدرسه یه یوللایاق . دئییردی قان بایرامیندا اوغلونو اَلدن وئرسه ده ، عوضینه سنی تاپیپ کی بیرگون اؤزه ن گؤره بیر کیشی اولاجاقسان .
بیرگون یادیما دوشدو یارما قابیندا بیر کیتاب گیزلت میشه م و گئتدیم دالیجا. من کی اوچ دؤرد آی ایدی مدرسه یه گئدیردیم و الیفبا دان بیر شئی آنلاییردیم نه قدر چالیشدیم اوندان بیر شئی آنلایانمادیم . تکجه ائده بیلدیم اوز قاپاغیندا کی یازینی هوججو لوب اوخویام . بو دیل اودیل ایله کی بیزه درس وئریردیلر فرق لی ایدی . کیتابین دیلی بیزیم آنا دیلیمیزده ایدی و من تصمیم توتدوم او کیتابی مدرسه یه آپاریب آقا معلیمی میزه گؤسته رم . آمما تاکیتابی وئردیم بیله سینه اونون رنگی قاچدی و چوخ تله سیک له آتدی سوبانین آلوولانان اودون لاری نین ایچینه . او قان بایرامیندا یانان کیتابلار یادیما دوشدی و بدنیم اَسه رک اوزاقلاشدیم . زنگ کی وورولدو اهمالجا کیتابین قضیه سین دن سوروشدو و ماجرانی ائشیتدیک دن سونرا یاواشجاسینا دئدی : " کیمسه یه بیر سؤز دئمه . ایکی میزی ده اذیت وئره رلر .بیر آز کی بؤیودون او کیتابین تایینی سنه قایتاراجاغام !"
علیرضا ذیحق
واسواسی قوش
حیکایه
آشکار گؤردویو یوخودان دیکسه نه رکن گئتدی او الکولون دالیجا کی سحردن اؤزونن گزدیریردی و اللرینی اونون لا یویوردو .آناسی نیگران اولدو و اوچدو گلدی یانینا کی گؤره یوخودا یئنه نه لر گؤرموش. اوغلونون جیک جیکی اوجالدی و بیلدی کی یئنه یوخودا پری ایله گؤروشوب دی .
پری نین کی کپه نک تک قانادلاری وارایدی و ایینه دان * کیمی گؤزلری. او قدر گؤزل ایدی کی اونونلا ال وئریب گؤروشمه مک مومکون دئییل دی . آناسی اونا اؤیود وئردی کی اونو گؤرجک اوچ و قویما قول قانادان دولاشا . دونن گئچه ده ده اوچموشدو و قاناد چالا چالا اوتورموشدو آناسی نین دیزی اوزه رینده .آ ناسی دا کی سیمورق کیمی ایدی و آز گؤرونن ،تکچه گئجه لرتاپیلیردی وهئچ بیر داوا کی اونو توختادا الینده یوخ ایدی. سحره جان بالاجا قوشونون ال آیاقینی یویوردو کی بلکه قیزدیرماسی** کسیله و اونو یوخو آپارا .آمما بیرشئی آناسینی اینجیدیردی و او دا اوکی او نییه پری نین الیندن قاچیری . ناغیل لارین پری لری همیشه مهربان ایدیلار و بو پری ده بیردانه سی دئیه ن کیمی ماراقلی و گؤزه ل ایدی . تکجه قورخوسو او ایدی کی بیله سی نن ال وئریب گؤروشورو. بو بیله سینه عجیب ایدی و بالاسی یوخودا هذیان دئدیک ده دئییردی:" زمانه فرق ائدیب و داها کیمسه کیمسه نن گؤروشمور" او هر گؤروشدوکده بیله سینه ائله گلیردی کی اؤله جک دی. بونا خاطیر ایسه اوندا کی قانادلاری آغری ییردی وائده بیلمیردی اوچا تکچه آسانسورلا اوجالیق لارا اوچوردو و اللرینده اَلجک اولاراق دال با دال اونلاری اَلکول لوردی . آناسی دئدی : "سن واسواسی اولوبسان منیم جیک جیکیم .نه دئمک کی اللرینده الجک اولاراق یئنه اونلاری الکول لا یویورسان . " او جیک جیک ائتدی و دئدی : " بو تکجه منیم کابوسوم دئییل . هامی بوجوردی . ماسک دا ویریرام و چوخداندیر کیمسه نین اوزونو گؤرمه می شم . سن کی سیمورق سان و بوتون قوشلار سنین امرینده ، حتمن بو سئرچه لره کی کوچه خییابان دا بول دولارو منی داها تانیمیرلار دئه کی هر نه گؤرونمز و خسته لیک تؤره دن دن واردی یئردن ییغسینلار.
" آناسی اونو قوجاقلادی و گؤردو آتشی کسیلیب دی و سحر اولمامیش اونودولموش لار دییارینا قاییتدی و یول اوستونده بوتون سئرچه لردن ایسته دی کی گؤرونمز هر نه وارسا یئر اوزوندن ییغیب توپلاسینلار. پری کی اونا عاشیق ایدی و اونون قورخوسوندان قورخوردی بیر سوره کسدی باشی نین اوستون و اونداکی بیله سینی قره باسدی *** و باشلا دی هذیانا یبیله سینی آییتدی و دئدی : " نه کی فیکر ائده سن منیم نفسی مین نارین دَنه لر ی کی هاوادادی سنی اؤلدوره جک یاداکی چون اللریمی الکول لا یومامیشام تهلوکه لی بیری یم ، یوخ ! من سئوگیلین پری یم . تکجه ایسته ییره م گؤرونمز کُرونا کی سنی خسته ائدیب منی ده اؤزونن آپارا . سن سیز حیات منه حرام دیر. " قوش ایسته دی جاواب وئره کی نفس لری آغیرلاشدی و هر نه جهد ائتدی جی یَرلرینه هاوا دولمادی .
آناسی اونودولموش لار دییاریندا اونو گؤروب آغلادی . حنجره سینده ایسه بیر آواز چاغلادی کی " گئجه لری گئت کی پری نی گؤره سن .او سنین سئوگیلین دیر .اونوندا آتشی وار و قاناد لارینی آچا بیلمیر . سنین تک کی حیاتی سئویردین اودا یاشاییشی سئویری آمما او سندن قورخمایاجاق .سنه مفتون دور . او بوتون قورخولارینی اوره یینده اؤلدوروب دی . بو اونودولان لار دییاریندا هئچ خبر یوخدی . یاشاییش همیشه گؤزه ل دیر . قوی او حیاتین شلاله لی گؤل لرینده چیمسین .آتشی چوخ یوکسک دئییل !"
-------------------------
* ایینه دان : سنجاقک
** قیزدیرما : تب ، بدنین آتشی
*** قره باسما : کابوس گؤرمک ؛ قار قاریشیق و دهشتلی یوخو گؤرمک
علیرضا ذیحق
یاشیل سنگر لر
حکایه
بیزیم ناغیلین قهرمانی اوقَدَر گوجلو دئییل دی کی ائده بیلسین دئولرینن ، جینلرینن و اژدهالارین آغزیندان پوسکوره ن اودآلاولارلا دؤیوشه بیلسین . او بیر دئورده دوغولموش دور کی قیلینج وورماق عوضی قیلینج ل ااویناییردیلار و آت چاپیتماق تکجه یاریش مئیدان لارینداا اودوب اوروزماغا خاطیر ایدی و هئچ درده دَیمیردی . پس بیز کی قهرمان دئییریک سبب ندیر؟ سببی شاید هالیوود فیلیم لری نین تأثیری و یا ورزیش ساحه سنده کئچیریلَن یاریش لاردان اولا و باشقا هئچ ! بو قهرمان یا حکایه میزین بیرینجی آرتیستی ، چوخ عادّی بیر آدام ایدی کی اَتی و سومویونن چالیشیردی و بیرگون اگر توکانینی آچا بیلمه سه ایدی ، بئلی چوخ راحاتجا سیناردی . اگرده نظره گلیردی آیاق اوسته دی عائیله سینه اولان حورمت دن سو ایچیردی و ایسته میردی اونلار دونیادان دویوب اومود سوزلوق فلسفه سی نن تانیش اولالار . اونون ایندی اللی یاشی واردی و کیمسه اوندان ایکی اوزلولوک و اَیری لیک ایندی یه جان گؤرمه ییب دی . آمما بیر زامان بَتَرعاشیق ایدی . تأسسوف لرله جاوان ایدی و بیر ایش گؤرمک اولمازدی . عشقی نین پیس لی یی و چتین لی یه ده او ردا ایدی کی کیمسه قادیر دئییل دی قولونو چیرمالاییب ائلچی گئتمک له بوسئوگی یه سون قویا . نییه کی او بیر گؤزه له وورولماق عوضی ، وورغون ایدی کلمه لره . تاکی بیرگون اونون اوزون و ایتی دیلی هابئله آچیق و آیدین دانیشماسی و یاشیل باشلی لیقی ماتادور لاری هوسه سالدی کی اونو آپارسین لار اؤکوزلر دؤیوشن مئیدانا . دوربونلرده ایشه دوشدو و اونون اؤکوزلردن قورخوب اویان بویانا چابالاماسیندان ، اؤزگالری لری اوچون فتوراف چکمه یه . آمما ائولندیک دن سونرا خانیمی بوتون باشاراتی لا اونو ن باشینی قره بویادی آمما اونون قیرمیزی دیلینه بیر چاره تاپانمادی . ائله اولدو کی جاناوارلار حاققیندا عالی تحصیل آلانلارا ایش تاپیلدی آمما بونا کی اینسان شیناسلیق فاکولته سینی بیتیرنیشدی ایش تاپیلمادی . تاکی گئتدی موسافیر داشیماغا و یئددی ایل تمام آزادلیق و اینقیلاب مسیرینده موسافیر چکدی . الینه آزاجیق پول گلدیک ده بیر گول ساتان ماغازاسینی یولا سالدی و گول چیچک لر ایچره داها هئچ قَمی یوخ ایدی . گونلر اؤتَمک ده ایدی لر کی بیزیم قهرمانیمیز یئنه کئچمیش ده کی یاشیل دوشونجه لری نین یادینا دوشدو . طبیعتی سئوه ن لردن اولدو واوره یی او اوزدن دن کی باغ باخچا لار و اَکین لر گونو گون دن ویران اولوب یئرینی داش ، دمیر ، کرپیچ و سیمیت* توتوردو کدرلن دی . گئتدی بیر دَرنَک اوچون جواز آلدی و آدینی قویدو یاشیل جیبهه و یاشیل دوشونجه لی اینسانلاری ییغدی دؤوره سینه . تعطیل گونلر ایش لری اولدو طبیعته گئتمک و زیر زیبیلی چؤل دن ییغیشدیرماق . داغچی لار و سیاحت ائده نلرده اونلارا قوشولوب و هامیسی اولدو یاشیل سنگرلی لر کی طبیعتی و شهر لرینی گؤزه ل و یاشیل ایستیردیلر .
آمما جیهبه نین اهلی گؤروردولر کی طبیعت گون به گون کیچیلیر و شهر لری حساب کیتاسیز بؤیه رک کَر کثافت هر یئری گؤتورور .
جیبهه نین عسگرلری کی هامیسی آراشدیرما و تدقیق ائتمک اوصول لاری لا تانیش ایدیلار ، چوخلوآراشدیران دان سونرا بو نتیجه یه چاتدیلار کی شهرده گؤزه گؤرونمز وارلیق لار وار کی اونلارین آیاق ایزلری حتتا میکروسکوپ لا دا گؤرونموری . تا کی جیبهه نین عسگر لریندن بیری کی اُسطوره لرحاققیندا بیلگی سی چوخ ایدی ، شک شوبهه سی اونا گئتدی کی حتمن شاهنامه نین دئولری دیلر کی گئجه لری تاپیلیب بو دام داش لاری تیکیرلیر .
بونا گؤره ده بیزیم قهرمانیمیز اَتین یاریب اونا دوز باسدی کی گئجه نی آییق قالیب گؤره بو دئولر نه قیلیق دیلار کی ائده بیلیرلر گئجه لری شهری بو جور گئنیش لن دیرسین لر . گئجه یاریسی بؤیوک بیر سس کوی قاغزاندی و تا سنگر یندن ائشی یه چیخا گؤردو اونلارجا کامیون و ائو تیکمک اوچون ایشله نن چئشیدلی ماشین لار بیر قورو یئری کرپیج ، سیمیت و دمیرلر لرایله دولدوردولار . یئریندن دَبه شینجه ماشین لار هامیسی گئتدیلر و او مجبور قالدی دورومو تورپاق دان سوروشا . تورپاقین کی آغلاماق دان الی اولموردی گؤزیاشلارینی سئل ائدیب قورو بیر چا یا آخیتدی .
صاباحکی گون یاشیل جیبهه بیر سمینار فیکرینه دوشدو و شهرین سینماسینی کی کیمسه اونون فیلیم لرینی گؤرمه یه گئتمیردیب یر نئچه ساعات لیق ایجاره ائتدی و اوگون کی قرار ایدی سمینار اولا بیرد ن بیره سینمانین بوتون سئانس لاری نین بیلیتینی او گون آلدیلار . سمینار کی باشلاندی داها حتتا بیر بوش صندل ده جیبهه نین عسگرلرینه تاپیلمادی و تا ایسته دیلر اعتیراض ائده لر کی بو نه ایش دی اوتوز قیرخ نفر فیشقیراغا** باسیب آپاراتچی دان ایسته دیلر کی تئز فیلمی باشلایا . آپاراتچی گئجیشینجه و سینما صاحیبی اونلارا دئیینجه کی هله دؤزمه لی سیز تا سمینار قورتولا جیب لرینده کی بوتون یومورتالاری چیپدیلار سمینارا گلن آداملارین اوز گؤزونه . ائشیک دن کئچن آداملار دا بو های کویی ائشیدیب دولدولار سینمایا کی گؤره لر نه خبردی و یا هانسی فیلیم دی کی اونون اوچون بو جور باش سیندیریرلار .
ایش چکیردی محکمه یه کی ماتادورلاردان بیری قهرمانیمیزین کئچمشده کی عکیز لریندن بیرینی اونا نیشان وئردی و اودا جیهبه نین باشچی سی اولاراق یادینا دوشدو کی اگر بیرگون گول لرینه سو وئره نمه سه اونلار قورویاجاقلار ، جیبهه نین اینحیلالین ایسته دی و شیکایتین دن واز کئچدی . اولدو بیر آدام کی داها رومانتیک دویغولاری بوراخیب ایش گوجونو ائتدی گوللرینی بسله مک و اونلاری ساتیب منفعتی نن ائو ائشی یینی کئچیندیرمک .
--------
* فیشقیراق : آغیزیندان فیشقا چالماق
سیمیت : سیمان