مولف : علی تقی زاده لاریجان
حاضیرلایب : علی طالبی قایاباشی خبرنگار ادبی خدافرین
شاعیر محمدتقی تقی زاده ۱۳۱۸ نجی گونش ایلی نین بیر سویوخ قیش گونونده خدافرین بولگه سی نین آراز ساحلینده یئرلشن لارجان کندینده دونیایا گوز آچدی. البته او بولگه ده ۳ لارجان کندی اولوب . بیری اصلاندوزا گئدن یولدادی کی ایندی لارجان شهری کیمی تانینیر.
باشقا ایکی سی خومارلو شهری نین گون باتان سمتینده آشاغی لارجان و یوخاری لارجان کندلری کی بیر دره ده یئرلشیر. شاعیر آشاغی لارجانلی اولوب. اونون اوشاقلیقی و درس اوخومالی یاشی آذربایجانین دموکرات فرقه سی دوریله مصادف اولوب. اوچاغدان سویله دیگی خاطره لرین چوخو ائشیتدیکلری ایدی . سونرالار بیر ابتدایی مدرسه خومارلیدا آچیلیب کی درس اوخوماغا امکانی اولان اوشاقلار اوردا تحصیله باشلاییبلار. آنجاق کاسیب کند اوشاقلاری اکین و مال داوار ایشلریله عایله کومکچی سی اولماق اوچون ، هر کنددن بیر ایکی محصل مدرسه یه گئده بیلیردی . ایله کی 8 کندین محصللری 50 نفره چاتمازدی . شاعیر مدرسه اوزو گورمدی . اوزوندن کیچیک قارداشی انشااله دان ایسته دی کی اونا معلم اولسون و هرگون آلدیغی درسی اونا اویرتسین. بئله لیک له شاعیر یازی پوزی اویرندی.
قارداشیم انشااله تقی زاده اوزو شاعیردی و «حیات نغمه لری »عنوانلی بیر شعر کتابی چاپ اولوب.
سویوخ محاربه دورونده شوروی دولتی نین بوتون جمهوری لریندن رادیو واسطه سی ایله گوجلو برنامه لر یاییلیردی. آراز قیراغیندا یاشاماق قوزی آذربایجان ( شوروی آذربایجانی ) نین رادیو دالغالاریندان یئترلی فایدالانماق امکانی وئریردی. باکی رادیوسونون موسیقی و ادبی برنامه لری شاعیرین ایچینده کی شعر دویغوسون بروزه وئرمکده بویوک تاثیر قویدو.شعره جلا وئرن ، شعری داها سئومه لی ائدن موغام موسیقی سی و آشیق موسیقی سی شاعیرین روحونا هوپوب و اله قلم آلیب اوز طبعین سیناماغا یول آچدی . منیم اوشاغلیق یاشیمدا ،اونون زمی اکیب بیچمه چاغلاری، یازدیغی یا طبعیندن جوشان شعرلری موغام هاوالاری ایله زومزومه ائتمه سین یاخشی خاطیرلاییرام . اوللرده علی آغا واحید ، سیدعظیم شیروانی و دیگر آذربایجان شاعیرلری، اونو غزل یازماغا یونلتدیلر.
ایلک دفعه یازدیغی غزللری تهراندا رحمتلیک علی تبریزی یه گوستردی و اوندان مصلحتلر آلدی . یادیمدادی کی علی تبریزی اونا گوزل
غزل نمونه سی بیر نوحه اوخودو. گئت گئده او پوئما،قوشما ، بایاتی وگارایلی یازماغا اوز توتدو. اونون قارابایقوش پوئماسی شعر وادب محیطینده تانینماسینا وآذربایجان شاعیری کیمی آدلانماسینا ایلک اثریدی. شاعیر ستار گولمحمدی اونا گوجلو قوشما شاعیری دئییردی.
بیر سویوق پاییز گونی داغلاردا سیرا قایالیقین اته یینده زمی اکن چاغی بیر بایقوش گلیب اونون یاخینلیقینده داش اوسته اوتوروب وساعاتلار شاعیرین زمی اکمه سینه باخیرمیش . حتی هاوا دییشیب قار یاغسادا بایقوش داش اوستن اوچماییب. قوشون بو رفتاری شاعیری حیرته سالیر.اوکوزلری ، خیش آلاتی بوراخیب پنجه یین جیبیندن کاغیذ مداد چخاریب آرمود آغاجینین دیبینده اوتوروب بئله یازیر:
منه قوربت دوشدو سنه خرابه
داشلارین اوستونده آی قارابایقوش
من سنه دردیمی دئییم بیر به بیر
سنده بو دردیمی سای قارابایقوش
....
مجنونون چوللرده اریدی جانی
قارلی داغلار قالدی کرم نیشانی
منه ده چاتدی بو بایقو مسکانی
قیش اولسون یاز اولسون یای قارا بایقوش
...
تقییم آغلارام من ظولوم ظولوم
سنیله بیریئره دوشدو منزیلیم
اولوم گلسه قوی قاباقجا من اولوم
ال آتیب اوز گوزون سوی قارابایقوش
بو بایقوشلا گوروش حاقدا اوغلو صابر، قارابایقوش کتابی نین مقدمه سینده یازیر کی «:شاعیر بوراجان هر نه شئعر یازمیشدی آتیب و بیرینجی شعر کی ساخلاییب بو قارابایقوش شعریدی کی شاعیر بو گوزل قوشینان دردلشیر. 37 ایلدن سونرا بیرحالداکی پاییزین آخیر آیی نین یئلی ، خزلی ،دومانی چنی شاعیرین اوره یین ائوین دورد دیواریندا سارسیدیرمیش، نئچه بایاتی یازاندان سونرا،اورک آجیسی قورتارمیر.
یئنه کونلونه قارا بایقوش دوشور. بئله خیاللارینان کی من گوره ن بایقوش اولوب یوخسا قالیر، ممدتقی تره سینه یوللانیر.آنجاق 37 ایل اونجه هارا ، ایندی کی قوجالیق هارا؟ شاعیر چتینلیکله ، اوتورا اوتورا دره یه چاتیر و گورور کی ایلک داشین اوستونده یوخ ، باشقا بیر داش اوستونده قارا بایقوش قونوبدی. بو فیکریله کی گوره سن بو همان بایقوشدی ، نوه سی یا نتیجه سی دیر؟ ایکینجی قارابایقوشو یازیر. »
بو ائپیزودیک پوئمانین ایکینجی قسمتی عمومیتله نوستالوزی و طالعدن ، انادیلی حاقدا سئخئنتی لاردان و قوجالیقدان گیلئی بیر فضا ترسیم ائدیر و ایلک قارا بایقوشدان قات قات آرتیق و اوزون بیر پوئمادی .
اوره ییم یورولوب قوصصه دن قاندان
دور گل صحبت آچاخ قدیم دوراندان
یامان قوجالمیشام دوشموشم جاندان
اولوبدو باشیما کول قارا بایقوش
...
گئتمز قولاغیمدان قدیمکی سسین
شیرین دویغولارین گوزل هوسین
دئییبلر دوست تاپار دوستون کوهنه سین
دوستونون فیکرینه قال قارا بایقوش
سنده اونو یادا سال قارا بایقوش
...
محبتدن آیری سالما ائلینی
یاخشی ساخلا اوغلو قیزی گلینی
سیزلرین کی باغلیان یوخ دیلینی
کتاب یازا بیلسن یاز قارا بایقوش
شرمنده اولموشوق بیز قارابایقوش
...
کندده معیشت دردی و یئترلی امکانلار اولمادان ،اونون یاشیدلاری عمومیتله تهرانا کوچوب و شهرده یاشاماغی سئچدیلر. آنجاق شاعیر هئچ زامان طبیعتدن آیریلا بیلمدی . چتین اولسادا کند حیاتین سئچدی .
رحمتلیک شاعیر سئل اوغلو واسطه سیله تبریزده یحیی شیدا گیلین ادبی محفلینه گوذاری دوشوب شاعیرلر طرفدن آلقیشلانیب ، شعر یازماغا آرتیق راغب اولموشدی. انقلابدان سورا بهمن آیلاری انقلابین ایل دونومو مناسبته خدافرینده ، کلیبر ده و دیگر شهرلرده شعیر مجلسلرینه آردیجیل دعوت اولوب شعیر وهردن بیر شیرین طنز صحبتلریله مجلسین فضاسین گوزلشدیرردی. تخمیناً 20 ایل بوندان اونجه شاعیر ستار گولمحمدی گوزل بیر تدبیر یاراتدی. طبیعت قوینونده ، آینالی مئشه لری و بولاغلاری کنارینده آیدا نئچه دفعه سازلی سوزلو مجلسلر قورماق.
بو ایش چوخ گوزل یئر آچدی . ایلک دفعه شاعیری او جمعه آپاردیغیم ، منه همده اونا شیرین خاطره اولدو . سونرالار او جمعلر شاعیرلر و آشیقلار اوچون بیر سیناق میدانی ، همده بیر گون حیات قرقه شه سیندن اوزاق یاشاماغا واجب بهانه اولدی . اوز آرالاریندا رسمی تعطیله چئوریلدی . هله ده او مجلسلر برپا اولور.
شاعیردرس کلاسی کئچیرمه سه ده ، شعر وادبیات قایدالاریندان کتابلاردا اوخوماسادا ،ذاتاً شاعیر یاراندیغی اوچون گوزل ادبی صنعتلر شعرلرینده گورمک اولار. منجه تشخیص صنعتی (جانسیز یا دیلسیزه جان و شخصیت وئرمک) اونون شعرلرینده خصوصیله پوئمالاریندا گوزل یئرینده دی و گوزه چارپیر. قارا بایقوش و قریب چینار اصلینده ایکی پوئما و بیر قوشمادی . همده شاعیرین چاپ اولموش ایکی کتابی نین عنوانی دی.بو اوچ شعربیر قوش و بیرآغاجلا شاعیرین مناظره سی و دردلشمه سی دیر. او کتابلاردان علاوه بیر حجملی کتاب قدر شاعیرین ال یازما شعردفترلری وار کی امید ائدیرم گله جکده چاپ ائده بیلک .
اونون شعرلریندن ، سئوگی محبت ، طبیعت ، وطن ، اجتماعی موضوعلار ونوستالوژینین دادین، تامین دادماق اولار.
دوغرودان دا بو مختصر محمدتقی تقی زاده حاقدا یازماق چوخ اوتری بیر باخیشدی .
اونا بیر خاطیرلاما ( یادبود ) مجلیسی حاقدا مختصر صحبت گئدیب .یئری وار خدافرین ارشاد اداره سی نین مسئولو ،حورمتلی امیرپور جنلاریندان درین تشکور ائدم کی کئچمیشده شاعیره گوزل یوبلیئی توتموشدولار . همده گله جکده اونا خاطیرلاما مجلیسی حاقدا مشارکته سوز وئردیلر. امید ائدیرم دوستلاری و قلمداشلاری هم او مجلیسده همده خدافرین مجله سی نین بو نومره سینده گوزل شعر وخاطره لرین پایلاشسینلار.
شاعیرین سازلی سوزلو تورپاغا تاپشیرما مراسیمی اونون شانینده و روحونا اویغون بیر حرکت اولدو . اونا خطاب بو شعری یازمیشدیم کی ختم مراسمیندن سورا مزاری اوسته اوخودوم .
قارداشیم شاعیر تقی نین بهار کوچونه
دئمیشدین: (پاییزین اول گونلری
نارکوللاری سارالاندا گله سن
بیزیم داغلارتاماشالی داغلاردی
اوداغلاری قار آلاندا گله سن )
**
اگر اونوتموسان اوز دعوتی نی
اینجیمه سوزومدن ، آق ایله ییرسن
ای پاییزا قیشا قوناق چاغیران
بس یازا قوشولوب هارا گئدیرسن؟
**
باهار خانیم بزه ییبدی دونیانی
چیچکلر دیل آچیب دانیشیر شاعیر
سئوگیلی قوشلاردا یووا قورماغا
سونسوز هوسیله چالیشر شاعیر
**
کسیلن آغاجدا جوجه ریر ایندی
دوغوم فصیلیدی حیات دمیدی
شاعیرین طبعی نین جوشان چاغیدی
بو فصیلده اولمک گوناه کیمیدی
**
دئمیشدین کی( طبیب! دردیمه درمان
آنزا سفرینی یاز ،گئتمه لی یم)
قارشیدا کی پاییز دوستلارلا گئدیب
سن سئون آنزانی سیر ائتمه لی یم
**
هاما چوخ چتیندی او سفر شاعیر
ایکی چای آغزیندان گئدیر آنزایا
اوردا قریب چینار گوره جک منی
یامان قاریشاجاق هارایلار هایا
**
چوخلار سوراغینی توتاجاق شاعیر
اوجاوابسیز ساواللارا نیله ییم ؟
بس قارا بایقوشون یولومو کسسه
مندن سنی سورسا اونا نه دئییم ؟
**
آنجاق طبیعتین قایداسی بودور
تورپاق یارانمیشین سون منزیلیدی
سن الدن گئتمه دین میلیونلار کیمی
سنه یاس ساخلایان بیر تورک ائلیدی
**
ائلدن گیدنلرین ائل آراسیندا
یادداشلارا هوپان اثری قالیر
مثله چئوریلیر شاعیرین شعری
سوزونون قیلیچ تک کسری قالیر
**
عومور بویو وصف ایله دین وطنی
بیر آن وطن عشقین سن اونوتمادین
نئچه کی تورک آدلی دیل وار نسیل وار
یادداشلارا هوپوب قالاجاق آدین
شاعیرین بیر غزل و بیر مشهور دونیا آدلی قوشماسین کی او حاقدا رحمتلیک زلیم خان چوخ سئویب و شاعیره باکیدان زنگ ائتمیشدی ، مطلبیمین سونوندا گتیریرم .
غزل
آغلارام من هر گئجه بیر اهل حالین عشقینه
عاقل انسان اغلایار صاحب کمالین عشقینه
گوزلریم ساکیت دورارسا من یئنه قان آغلارام
نیله ییم کی آغلیرام هر بیر خیالین عشقینه
بیرخرابه چشمه ده من اولموشام یارپیز گولو
هانسی بیر گول آغلاماز آب زولالین عشقینه
قره داغدیر قره باغ ، گهواره نازیم منیم
یوخدو من تک اغلایان هئچ بیر ماحالین عشقینه
کئچدی عومروم سر به سر من چاتمادیم مقصودیمه
گاه یازیب گاه اغلارام او گول جمالین عشقینه
گوی چمندی آغ بولاغ مستی گوزللر سر به سر
آریلار حیران گزیر بوداغدا بالین عشقینه
بیرقارا گوزلو گوزل توتماز بوحالیمدان خبر
تقیا من آغلارام او خط وخالین عشقینه
بو غزلی بویوک دیکلماتور خانم کبرا میرحسینی تاردا سگاه هاواسی موشایعتیله چوخ گوزل دکلمه ائدیب و غزله جان وئریب .
دونیا
ازلدن منیله گئتمدین یولا
کرپیجین اویمادی داشیما دونیا
من ساغا اویاندا سن اویدون سولا
نلر گتیرمدین باشیما دونیا؟
دوشمان قاباغیندا باغلاتدین منی
شیش قویوب اوجاغا داغلاتدین منی
هاردا خوشون گلدی آغلاتدین منی
بیر دونوب باخمادین یاشیما دونیا
اوزوم کاسیب اولدوم ایشلریم چتین
طالعیم هر یاندان کم گتدی بوتون
سنین سویوخ سوزون سویوخ صیفتین
نه میننت قالدی کی قیشیما دونیا؟
آتام بو یئرلرده قوراردی کومه
کیملردن سوزولدن گور چاتدین کیمه
قارا یئللر ووردو ساغ صیفتیمه
هاچان سورمه چکدین قاشیما دئنیا؟
یئتیم اوشاق کیمی آغلادیم آستا
دایاندیم یالواردیم اوز توتان دوستا
مئشه لر سولوبدو باغچالار یاسدا
بیر یاتاق وئرمدین قوشوما دونیا
ایتیردیم غملرین حسابین سایین
لذتین گورمدیم باهارین یایین
هئی منه ایچیرتدین زهر هلایین
بیر شکر قایتمادین آشیما دونیا
اولونجه سینه می ایله دین هدف
بیر دفعه دردیمی ایله مدین دفع
نه دوشماندا قئیرت نه دوسدا شرف
قئیرتسیزلر چیخدی توشیما دونیا
من تقییم نه مجنونام نه لیلی
بو دوشگون قوجایا کیم سالار میلی
اولدوم خدمتیندن گئتدیم گیلئیلی
بیر ایشین گلمدی خوشوما دونیا.
کرج 1403 خرداد
آیی نین ایکی سی