ادبی چلنگ(4)
صدیار وظیفه ائل اوغلو
اسماعیل هادی کیم دیر
شاعیر، یازیچی، ژورنالیست، ترجومه چی ،دیلچی عالیم « اسماعیل هادی» ایله ایلک گؤروشوموز اوستاد« یحیی شیدا»نین رهبرلیگیله تبریزین، تربیت کتابخاناسیندا یارانان« آذربایجان شاعیرلر و یازیچیلار جمعیتی»نده اولوبدور. جمعیته قوشولان تای-توشلاریمیزین جیدی سیمالاریندان بیری ایدی. او ادبی درنکده عرب ادبیاتیندان ذؤوق آلابیلدیگیمیز ادبی قطعه لر و شاعرانه نثرلر ترجومه ائدیب شعیر آخشاملاریندا اوخویاردی. هردن بیرده اؤز غزللریندن اوتانقاجلیقلا اوخویاردی. ادبی درنکده ادیب لرین و اوستادلارین ماراغینی قازانان گنج عضولردن ایدی. « اسماعیل هادی» ائله او چاغلاردان بری اؤز یازیلاریندا توپلومدا اوز وئرن عیبجرلیکلرین و حاقسیزلیقلارین علئیهینه اید. تنقیدچی بیر یازار کیمی ،گئت- گئده ساتیرا یازماغا قول قویدو. تئزلیکله اؤزونه مخصوص بیر سبک ایله گئنیش اوخوجولارینین طرفیندن سئویله-سئویله اوخوندو. « اسماعیل هادی» یازیلاریندا آذربایجان اینسانینین دوشونجه و داورانیشینی ، مدنیت و فولکلورونو گؤسترمکده عصریمیزین باجاریقلی یازارلارینین اؤن سیراسیندا دایانانلاردان اولدو . اؤتن قیرخ ایلده نشر اولان اثرلری همیشه چوخ اوخونان کیتابلاردان اولوبدور.
اسماعیل هادی 1336-نجی گونش ایلینین آبان آییندا قاراداغین ديزمار ماحالیندا یئرلشن مزره کندينده بیر روحانی عایله سینده ایشیقلی دونیایا گؤز آچیبدبر. مرحوم آتاسی عباسقلو و بباباسی مللا فتحعلی یاشادیقلاری بؤلگه ده خالقین سایغیلارینا لاییق گؤرونن روحانی لردن اولموشدور. او، ایلک تحصیلینی رحمتليک باباسي، «آخوند موللا فتحعلي» و باشقا کند مکتبدارلارينین يانيندا اوخوموش و تحصیلینین دوامينی تبريز شهرینین دينـ بيليم اوْجاقلاري (حوزه علميّه) و يوٍکسک اوْخول (دبيرستان)لاریندا اوخوموشدور. او تحصیلینی دوام ائتدیرمک اوچون «قوم شهری (قم)» دينـ بيليم اوْجاقلاريندا (سطح/ خارج فقه) و... اوخوموش و تهران دانشگاهيندا حقوق فاکولتهسينی بیتیرمیشدیر. اسماعیل هادی گنج ایکن تبریزده معللیم ایشله میش و حقوق لیسانسینی آلاندان سونرا قضاوت مسندینده عدالتلی قاضی لردن بیری اولموشدور. ایندی 25 ایلدن آرتیق دیر کی، تهراندا وکالت ایشی ایله مشغولدور.
ادبیات عالمینه واراندان بری عؤمرونون بو گونونه ده ک تام دیققت و سایغیله چالیشمیشدیر.
ایستر رومان و حئکایه لریله، ایسترسه ده لوغتشوناسلیق و ائتیمولوژی تددقیقلریله ادبیاتیمیزین کئشیکچیلریندن اولوبدور.
باجاریقلی بیر قلم صاحیبی کیمی سامباللی مطبوعاطیمیزین تحریرییه عضولریندن اولوبدور. « اسماعیل هادی» تهران شهرینه کؤچندن سونر تانینمیش عالیم دوکتور جواد هئیت ین نشر ائتدیگی «وارلیق» ژورنالینین یازارلار هئیتینین دایمی عضولریندن اولوبدور. ائله جه ده 1381-جی ایلدن اوستاد بهزاد بهزادی نین رهبرلیگیله یاییملانان فولکولوریک« ائل دیلی و ادبییاتی» آدلی سئریال نشرین تحریرییه عضولریندن اولوب و سونرا اوستاد بهزاد بهزادینین مسئولیتیله 1383-جی ایلدن نشره باشلایان «آذری و ائل دیلی و ادبیاتی» فصلنامه سینده ده دایمی تحریرییه عضو اولاراق همکارلیغینی دوام ائتدیرمیشدی. « اسماعیل هادی»1387 گونش ایلینین پاییز فصلیندن باشلایاراق زنجان شهرینده نشر اولان آیلیق بایرام مجلله سینین ضمیمه سی کیمی نشر ائتدیگیم اوچ آیلیق «ائل ادبیاتی» آدلی فولکلوریک مجلله ده تحریرییه میزین دایمی همکارلاریندان اولاراق فولکلور و ادبیاتیمیزین قایغیسیندا اولانلاردان اولدو. اوستاد یازاریمیزین بو گونه ده چاپ اولونموش کیتابلارینا دیققت ائده ک:
الف. فقهـ حقوق:
1- منابع حقوق در اسلام
2- دورنماي حقوقي ازدواج موقت
3- فقه, حقوق و جامعه.
ب. ديلچيليک:
1- ترکي هنر است (گرامر)
2- ديل دنيز (لغتنامه جامع اتيمولوژي زبان ترکي)
3- حاشيه بر زبانشناسي(نشر انترنتی)
4 - ريشهياب (اولين فرهنگ اتيمولوژيک فارسي)
ج. ادبيات:
دومانلي گونلر (اؤز گئچميشی )
رومانلار:
1- لاچين
2- گؤي قورشاغي
3-گوٍن گلر باتار گئدر
4-ککليک
5- سوْن بئشيک
6- یوْرولماز
7- یازديم گؤيره
سيناريولار:
1- بالاش
2- قارقا....
د. گولدورو (طنز):
ح. چئويرمهلر:
1- راهي به سوي کعبه (مصطفي محمود)
2- طنين کين (احسان عبدالقدوس)
بورادا یئری گلمیشکن ایستردیم کی، 1385-نجی گونش ایلی « اسماعیل هادی» حاققیندا یازیب ،اوستاد بهزاد بهزادی نین نشر ائتدیگی مشهور« آذری و ائل دیلی و ادبیاتی» فصلنامه سینده چاپ ائتدیردیگیم مقاله می بیر داها سایغیلی اوخوجولاریمیزین نظرینه چاتدیرمیش اولام . اوستاد یازاریمیزین« اسماعیل هادی»حاقیندا یازمیشدیم:
" هر بیر اینسان بیر بؤیوک سیرردیر. بیر جومله یه سیغیشماز، خصوصیله بیر یازیچی«اسماعیل هادی»نی ده طبیعی کی خولاصه ائتمک هئچ اولماز.آمما او اؤزونو بیر جومله ده بئله خولاصه ائدیر." نوح عصریندن یئنی دونیایا آتیلمیش بیر کند اوشاغی" او «مرزه»ده دونیایا گؤز آچارکن ،صابیر دئمیشکن" نئجه کی سالمیش حضرت-ی نوح اؤیله جه دیر!.نوح دؤوروندن یاشاردی، نه یول، نه برق،نه سو، نه حتتا رادییو، قرامافون! سونرا دونیا دگیشدی اسماعیل هادی شهره دوشدو و..... آمما دونیا یوز کره دییشسه ده اسماعیل هادی اوچون بیر زاد دگیشمز قالمیش و قالاجاق: ائله – اوبایا باغلیلیق،خالق دیلینه،ادبیاتینا وورغونلوق!... اونون ذؤوقو ایله یاشار، او ذؤوقو یاشاتماق، خالقا دادیزماق ایستر.
آذربایجانیمیزین تانینمیش یازیچی، تدقیقاتچی و دیلچی عالیمی اسماعیل هادی 1336-نجی گونش ایلی قاراداغین دیزمار ماحالینین "مزره" کندینده آنادان اولور رحمتلیک باباسی موللا فتحعلی چوخ ساوادلی ، خوشنویس بیر عالیم ایدی. موللا فتحعلی یوخسول اولسایدی دا، نوه سینی تربیت ائتمه ده جیددی فعالیت گؤستریر. هئچ نه یی اسیرگه میر. اسماعیل هادی ایلک تحصیلینی ائله باباسینین کندده یاراتدیغی موللا مکتب خاناسیندا باشلاییر. اورادا گولوستان،قرآن و آیری-آیری درسلیکلری اوخویوب اؤیره نیر.سونرالار ایسه تبریز شهرینده دوام ائدیر. او گوندوزلری موللا مکتبینده، گئجه لری ایسه تبریزین یوکسک مدرسه(دبریستان)لاریندا رسمی تحصیل آلیر. اینگیلیسجه نی ایسه اینگیلتره نین تبریزده یارانان" بریتانیانین مدنیت اوجاغی" آدلی مدرسه سینده اؤیره نیر.دین حؤوضه لرینده "سطح" ه قدر تبریزده اوخویور. عالی دین تحصیلاتینی "قم" شهرینده دوام ائدیر. سونرالار تهران دانشگاهیندا حقوق فاکتوله سینه گلیر، 1363-نجی ائلده تهران دادسراسیندا قاضی اولور.1371-نجی ایلده عدلییه دن آیریلیب وکالت پئشه سینه اؤز قویور و ایندی ده همن پئشه ده چالیشیر.
25ایل قاباق(1359) تبریزده یارانان «آذربایجان شاعیرلر و یازیچیلار جمعییتی»نده ایلک درنه گؤردوگوم «اسماعیل هادی» حاققیندا قیسادا اولسا دیرلی آذری نشرییه سینین اوخوجولاریله فیکریمیزی بؤلوشدورمک ایسته ییرم.
دئمک بیر قرینه نین دؤرددن بیرحیصه سینی عئینی ادبی اجتماعیاتدا یاشادیغیمیز قلم دوستوم « اسماعیل هادی» یارادیجیلیغینا گؤره قلمه آلینان بو یازی آز حجمیله اونون چئشیدلی ادبی حیاتی و یارادیجیلیغی باره ده آنجاق اؤته ری قیسا بیر گیریش دئمکدیر. هادی سس سیز چالیشماغی اؤزونه هدف آلدیغی اوچون ، حتتا چاغریلان کونفورانسلارا و سئمینارلارا آزاراق گئتدی. گئتدیکده ده عهده سینه قویولان ایشی تام باجاریقلا یئرینه یئتیردی. واختی ایله اینقیلابین ایلک گونلرینده تبریزده یارانمیش «آذربایجان شاعیرلر و یازیچیلار جمعییتی»نین صادیق عضوو کیمی او ایللرده گنجلیک ایللرینین سیناغیندان باجاریقلا چیخدی. بعضی داریسقال فیکیرلرین داغیلماسینا سبب اولدوغو او جمعییتین عوضولریندن بیر چوخو پئشه کار اولماسالاردا، هئچ واخت قلمی یئره قویماییب،یارادیجیلیغا داوام ائتدیلر. اسماعیل هادی ایسه همان ایللرده «حباب» مجموعه سینی نشره بوراخدی.سونرالار: «ترکی هنر است» ،«لاچین» ، «دومانلی گونلر» ، «گؤی قورشاغی»، ،فرهنگ نوین ترکی» کیمی سامباللی اثرلرین مؤاللیفی اولدو. اسماعیل هادی«کند اوشاغي» اِمضاسي ايله ایلک دفعه وارلیق ژورنالیندا ساتیریک نثر اثرلری یازیب چاپا یئتیریردی.سونرالار ایسه یول،ائل دیلی و ادبیاتی، آذری و ...نشرییه لرین قلمداشلاریندان اولوب داوام ائدیر.اونون ساتیرالاریندا اؤزونه مخصوص بیر شیوه ایله راستلاشیریق.دوم-دورو ائل -اوبا دیلینی ادبی قالیبه سالیب خالق دیلینه دایانمیش بیر آخارلی نثر اوسلوبوندا یاراتماقدا، او بیر اوستاد یازیچی دیر.عؤمور بویو خالق ایله بیرگه یاشایان و اؤز خالقیندان آرالانمایان یازیچی،ائله خالق وارلیقیندان فایدالانیب،خالق حیاتیندان تاثیرلر آلیب،اونو ایسته دیگی فورمادا خالقا قایتارماقدا هم باجاریقلی همده سئویلن ادبی شخصیتلردن اولوبدور.اسماعیل هادینین ساتیریک و جیددی قلمی عینی درجه ده کسکین و تاثیر ائدیجی دیر.او اوزون ایللرین موطالیه و تدقیقلریندن الده ائتدیکلری تجروبه لرینی اؤز قلم اثرلریندهحیاتا کئچیریر.خالقی دوشونور و اونون ایسته دیی بدیعی شیوه لری باجاریر و اوخوجونو اؤزو ایله ایسته دیی نوقطه یه گؤتوروب چیخاریر.موختلف ژانرلاردا قلم چالان اسماعیل هادی ،حوقوق ،طنز،شعیر و دیلچیلیک باره سینده دیرلی کیتاب و و مقاله لرین مواللیفی اولموشدور.اونون ان سون حاضیرلانمیش چاپ ایجازه سی آلابیلمه دیی اثری« حاشیه ای بر زبان شناسی» دیر کی، فارس دیلی نین تاریخی ،کؤک تانیتیمی ساحه سینده و اونون آیری- آیری دیللرله کؤک باخیمیندان علاقه سی حاققیندا دیر.بو باخیمدان خوصوصیله روس دیلینین و قرامئرینین فارسجادا ایزلری و تاثیری علمی شکیلده آراشدیریلمیشدیر.اثرین ائلکترونیک یاییمی، ائنترنئت وسیله سیله اولموشدور.تاسفله هله ده کاغاذ یاییمی اوچون ایجازه وئریلمه میش.آرزولاییریق کی گله جکده یازیچیمیزین اثری بیر گون ایشیق اوزو گؤرمکله اؤلکه میزین علمی -تحقیقی ایشلرینه بیر یئنیلیک قازانیلمیش اولسون.
اؤتن اون ایلیکلردن بری بیر چوخ اوخوجو قروپونون ماراغینی قازانا بیلیب، حتتا اونون دایره سینی گئت-گئده گئنیشلندیره بیلن نثر یازارلاریمیزین قاباقچیللاریندان اولان اسماعیل هادی ساتیرا یؤنلو یازانلاردان اولسادا حیاتدا چوخ جیددی آدام دیر.او، ساتیرا یولوندا گونوموزون جلیل محمد قوزاده سی اولسادا اؤزو اوچون سبک- سایاق یاراتدی. نه ایسه بو یوموشاق گؤرونوشلو آدام ، یارادیجیلیق عالمینده هئچ دینج دورماییب.، رسمی فورمالاری به ینمه دن کیمسه نی یانسیلاماییب، اؤزونه اؤزل بیر یول یاراتمیش ، جیغیر آچمیشدیر.
یقین کی گلجکده اونون اثرلری داها دریندن اللشدیریلیب ،داها دیققتله تدقیق اولوناجاق و اوخوجولارین چئشیدلی باخیشلاری بو یولدا بیزه دوزگون بلدچی اولاجاق. آذربایجانیمیزین قوچاقلیق و مدنییت اوجاقلاریندان اولان قاراداغین دیزمار- اوزومدول آیریمیندا یئرله شن «مزره» کندینده دونیایا گلیب اورادا بویا-باشا چاتان اسماعیل هادی نین سیناریست اولماسی دا ماراقلی دیر.او اینقیلابدان سونرا ایکراندا اولان «بالاش» فیلمینین سیناریسینی یازدی . حتتا بیر نئچه سانیه ده فیلمین ایلک باشلانیشیندا آماتور کیمی صحنه ده گؤروندو.(فیلمی رمضانی فر،اسماعیل عمرانی و ....اوینامیشدی. ) .
25 ایلدن آرتیقدیر کی، اسماعیل هادی بعضن جیددی و بعضن ده ساتیرا یؤنلو مقاله لر یازیر، ائتیمولوژی ایله مشغولدور. ائل دیلی و ادبیاتی و آذزی نشرییه سینین ایلک ساییندان بری ثابیت همکاری دیر.خالقیمیزین مدنی ایره لیله ییشینه و اونون ادبیاتینا جان یاندیرماقلا،ائلیمیزین قوللوغوندا اولان بو عالیمین حاققیندا داها گئنیش دانیشاجاغیمیزی باشقا بیر گئنیش زامانا بوراخیریق.الی قلم لی ، یولو اوغورلو، قلبی نورلو اوسون. ( قایناق: فصلنامه بین المللی آذری . شماره:12 .صفحه:8)"
یاشادیغیمیز ائلین آبان آییندا ثمره لی عؤمرونون 70 -نجی باهارینی آرخادا قویوب، اختیار چاغلارینا آدیملایان اوغورلو یازاریمیز«اسماعیل هادی»نین آرخادا قالان ایللرینه تانیش اوخوجولارین بیریسی کیمی دئیه بیلرم کی، یوز یاشا ای بؤیوک عالیم !ای گؤزل اینسان، وار اول کی آذربایجان ادبیاتینین چاغداش مرحله سینده اؤز میللی بورجونو شرفله اؤده ینلردن اولدون و گله جک نسیللره پای وئردیگین ساتیریک و جیددی یازیلارینلا، دیلچیلیک ساحه سینده علمی تددقیقلرینه یاشادیغیمیز ایللرین ادبی اوغورلاریندا هله ده سامباللی و داواملی آدیملارینلا میللی روحوموزو جیلالاندیریرسان. عؤمورون اوزون ، اوغورلارین بول اولسون.
تبریز – 1403-مهر- ائل اوغلو