خان یم هئی . دده م قورقود گئتدی. هرگلن گئتدی . گلن اولسادا گئده جک . دلی دومرول عزرائیله مئیدان اوخوسادا ، یئنه گئتدی . باسات لار اوخ باتماز تپه گؤزلرین، گؤزلریندن وورسالاردا ، اونلاردا گئتدی . جان شیرین عؤمور عزیز. آمما شیرین جان دا گئتدی . اوزان لار بوی بؤیلاییب قوپوزلاری لا مین لر نغمه داغا داشا سالسالاردا ، اونلاردا کؤچدو. آمما سینه دن سینه یه گزه ن دستان لار هئچ گئتمه دی . اوغوزلار یاشادی . بو توپراقدا پاره پاره هره بیر دییاردا عؤمور سورسه لرده ، تاریخین بوستانیندا ایللر بویو دیرچه لیب جان تاپیپ داد باغیشلادیلار. آلا گؤزلو ماراللار و اصلان سودو اَممیش ای ییت لربوی باشا چاتیب هره بیر یوردا دوشسه لرده اوغوز تورک لری هئچ واخت اولو سوی لارینی اونوتمادیلار .
خان یم هئی . یوزلر ایل کئچسه ده دده قورقود میراثی، صدفلی قوپوز بیزه امانت قالدی . بیراوزان اولوب کؤکسوم دن پینار تک چوشان دستان لاری ائله هدیه ائتدیم . یئرین اوچماق اولسون خان یم . منده گئژتئز گئده رجی یم . یادلار منی جانا گَتدی . آمما من اوساندیمادیم . دیلیمی قوپارتدیلار. سازلا قلم له سؤزه گلدیم . بیر بوی وار دیلیم ده ، اونو سؤیله ییم . تاریخ لر بویو آدی یاشایان اوغوز آتامیزا هدیه اولسون . آذر ایله بایجان دان دانیشیرام . ایکی گنج دن. بیری نیظامی نین لیلی سیندن گؤزه ل بیری شیرین ین فرهادیندان ای ییت و نیگارین کوراوغلوسوندان دَلی. اوزون ایللر ماجرادان اؤتسه ده سانکی ائله بو گونلرایدی خان یم .
بیر آی وار ایدی مین لر اولدوز . گونش ده گلیب گئتمک ده . گئجه میز گوندوز اولوردو گوندوزوموز گئجه . یئر فیرلانیردی آمما گونئی ، گونئی ده قالیردی ، قوزئی ده قوزئی ده . دلی دومول ده یوخ ایدی آرادا جوشوب آخا ن وتاریخ دن قوجامان چایا قورو اولمازسادا بیرسینماز و تیتره مز یئنی بیرکؤرپو سالسین . بوتون اوغوز تورک لری قیرخ گئجه گوندوز کئف مجلیسی قوروب، قولو پولاد ای ییت لر ، ساچلاری دالغا ووران اینجه بئللی گؤزه ل قیزلار، اوزان لارین قوپوزلاری و شراب کوپ لری نین تأ ثیری له چال چاغیر و رقص ائتمک ده ایدلر. یاد دیللی سوی لار ، تورک لرین شن لی یین دن حسدلری قاغزانیب یوروشه حاضیر لاندیلار . دوستجا داورانیب تورک ائللری نین قوناقجیل لیک لرینه گووه نه رک اونلارین ایچینه نوفوذ ائتدیلر . قرار قویدولار آذرخاتونی کی آز اَر و پهلوان تاپیلاردی اونون قیلینجیندان جان قورتارا اسیر توتوب آپارالار و اوغوزلار دینجه لیب یاتاندا بوتون قوپوز لاری دا بیر یئره ییغیب اودلاسینلار.
خان یم هئی ! بئله ده اولدو و بایجان سئوگیلی سی نین قاچیریلدیغینی بیلیب قافلان لار سودو ایله یئتیشدیردی یی بوزقوردا پناه آپاردی . اوندان ایسته دی آذرین ایزینی بولماقدا اونا یاردیم ائتسین . نئجه کی بوز قوردون سولاله سی بورانلی وچیسگین لی قارانلیق بیر یول دا تورک ائللری نه یول گؤستریب اونلارین سویونو یاشاتماقدا بؤیوک رول اوینامیشدی اودا بو توپراقین شرفین قوروماقدا اوغوزلارا و بایجانا جان یولداشی اولسون . آلاولانمیش قوپوز لار هله ائلین جانینی سیخیردی و آذرین اسیر دوشدویو ، زیروه سی بولودلارا دایانان داغلار کیمی چی یین لرینه آغیرلیق سالیردی .
قازان خانا بو اهانت بَرک توخوندو . ییرمی دؤرد ولایت دن یئنیلمز پهلوان ای ییت لری چاغیریب ، یاراقلاندیریب یئتمیش دوه حاضیرلادیب اونلاری تاجیر صیفَتینده بایجان لا بوزقوردا یولداش ائتدی . ای ییت لر قارا دونلو اهریمن لره قارشی یولا چیخارکن اوزان لاردان بیر ی قوپوزون دیلله ن دیره رکن بؤیله دئدی:
آغری داغیندان ائنیب ساوالاندان کئچن ای ییت لر
سهندی گؤرسه نیز بیزدن ده اونا سالام سؤیله یین
قییمایین سالدیرین یادلارا ، جاندان کئچن ای ییت لر
توران لا خزره جوشان آرازا ، قالام سؤیله یین ...
بایجان قاراجیق قاشقای آتین مینیب بوزقوردلا بیرلیک ده کاروانین اؤنونه دوشدولر . چوخ گئتدیلر آزگئتدیلر دره تپه دوز گئتدیلرو بوزقورد ایله بایجانا یار گئتدیلر . چاتدیلار بیر قالایا . دمیر قاپی دربند میثالی . هؤرولموش اوجا داش دووارلی بیر هئیبت لی قالا . قالا قاپیسی آچیلارکن تاجیر گئییم لی بیر سورو یوک یاپلی، دوه لرله ایچری گیردیلر . قافیله بیر کروانسادا قوناقلانارکن بوز قورد آپاردی بایجانی اهریمن لر قالا سیندا ، قاپی سی قیفیل لی بیرباغا. باغدان حزین بیر آواز قولاغا چاتیردی . بایجان یاخین لاشدی گؤردوآذرین سسی دیر . نیسگیل لی دویغولارین ماهنی ائدیب یاردان ائل دن آیری دوشدویون دن اوخویوری . جان ائوین دن سئودی یی و موراد وئریب موراد آلمادیقی بایجان دان نغمه لر سؤیله ییری . بایجان باغین دووارینا کمند آتیب اؤزون یوخاری چکمک ایسته سه ده کمند آلوولانیب کولو قالدی . بو باغین سئحیرلی اولدوغون آنلادی . قاراجیق قاشقای آتین چاپاراق چاتدی یولداشلارا . سؤیله دی : " گؤردوز بیرگون اولدو گلمه دیم ایکی گون اولدو بوز قورددا گلمه دی، قارا دونلو اهریمن لرگؤزون دن گیزلی یاراقلانین سیلاحلانین گلین بوللور باغا . "
بایجان لا بوز قورد یئنه گلیب چاتدیلار بوللور باغا . اوغوزخان دان امانت قالمیش قیلینجی لا باغین قیفیلی نا بیر ضربه ائندیریب قیفیل بؤلوک بؤلوک اولوب هره سی بیر اود پارچاسینا دؤندو . باشین قالدیریب یوخاری باخدیقدا یئددی باشلی بیر اژدها گؤردو . هر باشدان اود پوسکوروردو . بیر باشی اؤلوم دئییب شعله چکرکن ، باشقا باشلارآیریلیق ، حسد ، نیفرت ، قورخوو طاماح دان سؤز آچیب آلاو پوسکورمک ده ایلر . بایجان قاراجیق قاشقای آتینی چاپارکن اوخ آتیب سونگوقوللانیب قیلینج چکیب اژدهانین هر آلتی باشینی قانلارینا قَلطان ائدیب توپراقا ساووردی .آمما اؤلوم آتشی پوسکورَن باشا نئیله دی دلی دومرول کیمی غالیب گلن مه دی . بوزقورد گؤز ائیله دی آلوولو باشی بوراخ منه ! اؤزون گیر باغا آذری قورتار.
بایجان گیردی باغا ، جنّتین لاپ اوجاغی . بولاغلارین قایناغی. آغاجلاردان بال سوزوردو آرخلاردان شراب آخیردی . آمما اوچ بوللورحاصار، دوستاق اولوب جان سیخیردی . بیرینده حوری میثاللی گؤزه للر دوز آی پارچاسی . ساچلارقاپ قارا شَوه کیمی یا قیزیل چالارلی لی گونش کیمی دارانمیش و هؤروکلو . گؤزلری سورمه لی و قاشلاری کامان . یاناقلارآلما کیمی قیزارمیش ودوداقلارایسه ، اولدوزکیمی پارلایان گولوش لر. اونلاراهریمن لردن ، قادین لارین اؤزگرلوک حاقلارینی ایسته ین کس لر . ایکینجی حاصاردا قوللو بودلو پولاد ایراده لی ای ییت لر . آزادلیق هایلایان وظولمه قارشی دوشونن قافالی دویغولو ارکک اینسانلار. اوچونجونده هله باش بیر یاسدیقا قویمادیقی ، قول بوینونا هؤرمه دی یی و لب لبینه سورمه دی یی ایلدیریم کیمی آت چاپان و سلجان خاتون تک قیلینج چکیب اوخ آتان سئوگیلی سی اینجه بئل آذرخاتون . حاصارلار آمما سئحیرلی . نه اوخ باتیر نه قیلینج کسیرونه سونگو اثر ائیلیر . او تَردن وتلاش دان بیر گؤلون کناریندا یورقونلوق دان و چاره سیزلیک دن دینجه لرکن قاناد قاناد ا وئره ن مَلَک لرگؤله قونوب چیم مه یه باشلادیلار. ملک لردن بیری سسلندی : " ای جاندان دویوب یول آزان و عشق آتشی له یانان ووقارلی ای ییت . ال ال اوسته قویوب اوتورماقدان بیر زاد چیخماز . اژدهانین اؤلوم جارلایان و آلاوپوسکوره ن باشینی قوپارتمایینجا سن بو سِحره غالیب گلن مه یه جک سن . آمما اونودما کی اونون باشی یئره ساوریلینجا اونلارجا قارا دونلو سیلاحلی اهریمن ظاهیر اولاجاقدیر . تک باشینا اونلارلا قارشی قارشی ساواشماق مومکون دئییل . هالای پوزان و دلی دولو یاراقلی یولداشلار لازیم . اژدهانین لئشین دن تؤره نن اهریمن لر اؤلمه یینجه بو بوللور حاصارلار سینمایاجاقلار ." بونلاری دینله ین بایجان ائله ساندی هر گؤردویو و ائشیتدی یی یوخوکیمین ایدی . آمما باش قالدیراندا مَلَک لرین قاناد قانادا چالیب اوچمالارینی گؤردو . اوره یی دولدو ،گؤزلری یاشاردی و غملی – غملی بو سؤزلری آوازلا مَلَک سیمالی آذرخاتونا اوخودو :
دنیزین اولدوزو گؤیلرین نورو
بولاق گؤرمه دیم گؤزلریندن دورو
داغلاردا مارال لار اولوبلار سورو
اصلان تک یورویوب گلیرلر گؤزل
ایکی گون اولدو اوچ گون، نه بوزقورددان خبر اولدو نه بایجان دان . ای ییت لر سیلاح لانیب ساواشا گئتمه یه قرار قویدولار . تورک ائللرینده بیر دده بابا سؤزو وار دئیه ر" سیلاحسیز ائل ، چیپلاق قادین دئمک دیر." اونون اوچون ده یاراق لانیب قورشانیب دمیر ناللی یئل تک قوشان آتلاریلا چاپماغا باشلادیلار. آتلارین آیاقلاریندان قیغیلجیم قالخاراق توز دومان هر یئری بورودو . اونلار هله چاتمادان بوزقورد گؤرودو بو اژدهایا باتماق اولموری و بایجان قان تر ایچره بوتون دؤیوش و چابالاری لا اونون جانین آلانمیری . بوزقورد بیر یول تاپیپ اژدهانی قَضَب لن دیره رک دالیجا سالیب ، بیر اوچوروما ساری یولا دوشدو . هر ایکیسی قاچاقاچ دا بوزقورد دوش ها دوش ده آیاق ساخلادی آمما اژدها تووون آلانماییب اوجا بیر داغدان دره یه دوشوب پارام پارچا اولدو . بایجان ماجرانی یاخین دان گؤره رک گؤردو اونلارجا قارا دونلو اهریمن ، اوزاق لاردان قارا بولود کیمی اوزه رلرینه چؤکورلر . بایجان قاشقای آتین چاپیپ بوز قورد ایله بیرلیک ده باغا ساری گؤتورلن دیلر. اهریمن لرده یئتیریب قیلینج چکیب اونلاری قیرماق ایسته رکن اوغوز پهلوان لاری دادلارینا چاتدیلار . بایجان لا چی یین به چی یینه وئریب ساواش آچدیلار. قیلینج لار چکیلیب اوخلار یاغدیلار. آتلار کیشنه رکن جان قورخوبیلمه ین اوغوزائل لری ی نین دؤیوشجول ای ییت لری دومانلارسالیب هره بیراهریمنی اؤلدوررکن قانلارینی گؤیه فیشقیرد یب ساعاتلارلا دؤیوش داوام ائتدی . تکجه بیری قالمیشدی کی نه آذر اونون الیندن گله بیلیردی نه بایجانین اوخلاری اونا اثر ائدیردی . جنگاورلر اونلاری دومانلار ایچره گؤرسه لرده بوگئجیشمه نین و یئنیلمز لی یین سیررینی هله بیلمیردیلر . بو آرادا بوزقورد او قارا دونلونون گؤزلرینده الماس کیمی پارلایان بیر ایشیق سئچدی . یورویوب مئیدانا گیردی وقارا دونلونو نون اوزگؤزونو هدف توتوب پنجه لرینی سالدی اهریمن ین گؤزلرینه و اونلاری یئرین دن دیدیب قوپارارکن قارا دونلو ضربه لر ائندیرسه ده گؤزلری بوللور کیمی سینیب تیکه پارچا اولدو . ائل ظفر چالدی آمما بوزقورد قانلارو یارالار ایچینده سون نفس لرینی چکه رک بایجانا آنلاتدی کی کوچوجوک یاورولارینی ،بسله نمک اوچون قورد لار سوروسونه تاپشیرسین . هاوا بوزاریردی کی بوزقوردا
اؤلوم قالیب گلدی آمما تورک ائللرینده ابدیته قَدَربوزقوردلاریاشایاجاقلار . بایجانین گؤزلری قان یاش ایچره ایدی کی ای ییت لر چاتاراق اونلارین سردارلاری اوختای لا آیدینا خبر وئردیلر هوندور بیرداغین اته یینده بوزقوردو توپراقا وئره لر . سحراِئرکن ، ای ییت لر باغا گیرمه دن بیر گور چایین کناریندا دینجه لیب یارالارینی باغلارکن گؤیده یوزلر قارانقوش گؤروندو . بیری قوندو بایجانین چیی نینه ویوزلری بیر سالخیم لی بؤیوک قامتلی سویودآغاجی نین قول بوداغینا . بایجان یئریندن قالخیب قوشلارا ساری گئتدی و گؤردو چای دابیرخنجرلی بالاجا قارا بالیق گؤی دن هله کؤچمه ین آی لا دانیشیری . بالاجا قارا بالیق دنیزه گئتمک دن دئییری و اؤزگور یاشاماغ اوچون نه تهلوکه لری آتلاتماق لازیم دیر . اودئییردی :" اؤلوم هرآن منی جایناغینا چکه بیلر آمما اؤنملی اودور کی منیم یاشاماغیم یا اؤلوموم خالقین سعادتینده نه قدر رول اوینایا بیلر . " بایجان ایسته دی بالاجاقارا بالیقی سؤزه توتا کی گؤردواو درین لره جومدو و بالاجا بیر قیرمیزی بالیق آردیجا گئدیری. قارانقوش لار اوچدولار و چیی نینده اوتوران قارانقوش آیریلیق نغمه سی سؤیله ییب سمادا قاناد آچدی . چای ایسه کئچمیش دن ایندی یه جان گلیب ،گله جه یول دؤیوردو. نییه کی دنیزه چاتماغا بالاجا قارا بالیقا یاردیم ائتمه لی ایدی . اوختای بایجانا یاخین گلینجه کیشنه ین آتلار اونلاری سسلیردیلر . اوختای لا بایجان دوروب گلرکن آیدین اونلارا توش گلیب بایجان اونلارا دنیزدن و بالاجا بیر قارابالیق لا قارانقوش لاردان سؤز آچدی . ای ییت لر یولا دوشوب باغا ساری گئده رکن بیر جنت گؤردولر . شلاله لردن شراب آخیب مارال لار اویناشیردیلار . هریان یام یاشیل وآل الوان مین لر رنگه چالان گول لر اوزه رینه قونان آری لار پتک لره بال داشی ییردیلار وبوللور حاصارلارا گونش ووردوقجا پاریلتی لاری یوزلر آغاج ، یول گئدیردی . بولبول لر، سئیره لر چَح چَح ووروب قیزیل آلمالار بوداق لاردا گولوردولر . بایجان ، هایدی دئییب یولداش لارلا بیرلیک ده بوللور حاصارلارا قارشی عمود ، سونگووقیلینج ایله یوروش ائتدیلر . حاصارلار بیربه بیرپاره پاره اولوب خیرها خیریئره ساورولارکن هر سینمیش پارچا بیر بایقوشا چئوریلیب گؤیه اوچدو. دوستاق اولموش قادین لار و اَرککلر اؤزگورلویه قاووشوب تورک ائللرینه آلقیش لار یاغدیردیلار . اونلار هامیسی قوتولوش هارایی چکیب ویداع ائدره کن گیزلینده دؤیوش آپاران ائلداش گنج لرینه قاتیشماق اوچون یولا دوشدولر . آذرله بایجان دا سینه سینه یه وئریب قول بویون اولدولار . پهلوان لاردا شنلیک ائدیب رقصه باشلادیلار. بیر گئجه اوردا دینجه لرکن سحر اولجاق آتلاریندان یوک یاپی آچیب یئنه تاجیر قیلیغینا دوشوب کاروانسارایا ساری یول آلدیلار .
صاباحکی گون یولا دوشه رک بیر کؤرپودن کئچه رکن آذرخاتون چایا باخیب یوزلرجه بئلینده خنجر، قیرمیزی بالیق لار گؤردو کی بیر دالغا دالیجا سوزولوب اوزورلر . آذراونلاری بایجانا گؤسته ره رک دئدی : " خیردا بالیق لار دسته دسته قورخمادان سیلاحا بورونوب بو گور چایدا چیمیرلر. منیم سؤزوم اوآردی کسیلمز دالغا دا دیر کی اوزاقدان اوزون هؤروک لوبیر قادین کیمی گؤرسه نیر . " بایجان اونا گؤردویو بالاجا قارا بالیقدان دانیشدی ودئدی : " اودالغانین گؤزه ل بیر قادینا اوخشارلیغینی منده دویوب گؤرورم و اولا- اولمایا قیرمیزی بالیقین لارایله او دالغا قیز ، بالاجا قارا بالیقین یولونو دوام ائده ن لردیلر . "
کاروانچی لار بوتون ایضطیراب لارلا اهریمن لرین قالاسیندان و یوردوندان دیشاری چیخارکن اوختای ایله آیدین آتلارینا مینیب ظفر موشتولوغو وئرمک اوچون اوغوز ائللرینه ساری چنلی بئل لی داغلارا دیرماشدیلار . سهنده چاتارکن اونلاری گؤزله ین بیر قارانقوش قارقالارا دئدی کی یولداشلاری اولدوزلا یاشارا خبر وئرسین لر کی آذربایجانین ظفرینی، قازان خانا چاتدیرسینلار و اوزانلار قوپوزلارینی چالماغا باشلاسین لار .
خان یم هئی داها نه دئییم کی قازان خان بو ظفری قوتلاماق اوچون شن لیک اعلان ائتدی وخزردن باشلاییب" دَماوند"ین سینیرلارینا قَدَر، بوتون تورک ائللری شن لی یه باشلادیلار. قازان خان بیر بؤیوک اورد ایله یولا چیخاراق آراز اوسته قورولموش کؤرپو اوزه رینده آذرایله بایجانی باغرینا باسیب اونلارین ایفتیخارینا بوتون اوغوز تورپاقلارینی آذربایجان آدلاندیردی . خان یم هئی بیرده دئییم کی هامی گئده رکن اوختای دا گئتدی آیدین دا . قارا ساچلی آی پارایا اوخشایان او دالغادا گئتدی . آذرخاتون ایله بایجان خان دا کؤچدو. آمما آذربایجان توپراقی تاریخ بویو قالاراق یاشارلیقا قاووشوبدور .
آذرآیی1400